źródło zdjęcia:Wikipedia
Florence Nightingale położyła fundamenty pod współczesne pielęgniarstwo. Czy wcześniej ten zawód nie istniał i kto w takim razie opiekował się chorymi?
Okruchy historii
Potrzeba pomocy dla lekarzy (szamanów, znachorów) istniała od zawsze. Początkowo byli to członkowie rodziny chorego, kapłanki (w starożytnej Grecji) czy odpowiednio przeszkoleni niewolnicy (w starożytnym Rzymie). Czyli już wtedy widziano potrzebę profesjonalnej opieki. W dziełach starożytnych uczonych (np. Hipokratesa czy Charaki i Susruty - hinduskich lekarzy) uwzględniana jest potrzeba kształcenia osób, które będą wykonywały czynności opiekuńcze i higieniczne przy pacjentach.
Pewne zmiany wprowadziło chrześcijaństwo. Przy klasztorach powstawały szpitale, a w nich rolę pielęgniarzy sprawowali zakonnicy i zakonnice. Pierwszy taki klasztor założył św. Benedykt na Monte Cassino (529 r.). Na opiekę nad chorymi i ubogimi kładł nacisk również św. Franciszek oraz Wincenty a Paulo. Założył on Stowarzyszenie Pań Miłosierdzia, które opiekowały się chorymi w domach. A kobiety ze Zgromadzenia Szarytek, powstałego w XVII w. były już odpowiednio szkolone.
Jednak z czasem zamykano klasztory, pielęgnowanie przestało być powiązane z ruchami religijnymi. Opiekunkami, pielęgniarkami zostawały osoby zupełnie do tego nie przygotowane: kobiety z najniższych warstw społecznych - najuboższe, a także prostytutki. Nie uważano wówczas, że pielęgnowanie chorych wymaga jakichkolwiek umiejętności, więc i opieka była na najniższym poziomie.
Nic dziwnego, że rodzina Florence Nightingale sprzeciwiała się jej chęci zostania opiekunką chorych. A Florence przejawiała te zainteresowania od wczesnego dzieciństwa. Była wrażliwa na potrzeby innych - chorych i najuboższych. Jej pierwszymi "podopiecznymi" były zabawki.
Kim była Florence Nightingale?
Urodziła się 12 maja 1820 r. we Florencji (stąd wzięło się jej imię), w rodzinie bogatego angielskiego ziemianina. Ojciec zapewnił jej wszechstronne wykształcenie: znała języki obce, matematykę, historię. Wówczas nie do pomyślenia było, aby kobieta wykształcona, z dobrego domu, zajmowała się pielęgnacją chorych. To zajęcie uważano wręcz za uwłaczające, osoby zajmujące się opieką miały bardzo złą reputację.
Pamiętajmy, że była to epoka wiktoriańska: kobiety nie miały żadnych praw. A panna z dobrego domu, jaką była Florence - miała tylko bogato wyjść za mąż i wyrobić sobie pozycję w wyższych sferach.
Jednak nasza bohaterka dopięła swego.
W 1851 r. podjęła się nauki zawodu pielęgniarki w Ewangelickim Zakładzie Diakonijnym w Kaiserserth. W 1853 r. została przełożoną w Zakładzie Opieki dla Chorych Dam w Londynie, gdzie szkoliła też pielęgniarki oraz dbała o dobór kandydatek na odpowiednim poziomie moralnym i o odpowiednich cechach charakteru.
Warunki sanitarne był tam opłakane. Żołnierze częściej umierali w wyniku chorób (cholera, tyfus), niż na polu walki. Nie wystarczała sama opieka, zwłaszcza, że brakowało środków higienicznych, leków, pożywienia. Woda była zanieczyszczona, roiło się od robactwa, a rannymi żołnierzami nie miał się kto zajmować z powodu braków kadrowych.
Od czego zaczęła dzielna pielęgniarka? Od podstaw: zamówienia 300 szczotek i dokładnego wyszorowania całego szpitala. Tu trzeba jednak było działać na szerszym polu - i za to zabrała się Florence Nightingale, apelując do rządu Wielkiej Brytanii o zmiany, mające na celu poprawę tych warunków. Florence zadbała też o kuchnię, serwującą zróżnicowaną dietę, oraz założyła pralnię oraz bibliotekę.
„Stoję przy ołtarzu zabitych ludzi i, póki żyję, będę za nich walczyć”
Zyskała wówczas przydomek "Damy z lampą", bo także nocami, samotnie, z lampą w ręku, chodziła od łóżka do łóżka, sprawdzając, czy ktoś nie potrzebuje pomocy.
źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/Florence_Nightingale
Po zakończeniu wojny wróciła do rodzinnego domu. Okazało się, że sława jej uczynków ją wyprzedziła - została powitana jak bohaterka oraz otrzymała od rządu sporą kwotą pieniędzy, którą wykorzystała na złożenie pierwszej szkoły dla pielęgniarek przy szpitalu św. Tomasza (1860 r.)
To był ten przełomowy moment w historii pielęgniarstwa. Do szkoły zaczęły zapisywać się tym razem kobiety z wyższych sfer. Praca pielęgniarki stała się zawodem prestiżowym.
1886 r. Florence Nightingale (w środku) z klasą pielęgniarek z St. Thomas's. źrodło: https://en.wikipedia.org/wiki/Florence_Nightingale
Florence Nightingale przez całe życie prowadziła działania na rzecz poprawy standardów opieki, wydała ponad 200 książek na ten temat, także o sprawach dotyczących organizacji i wyposażenia szpitali (w sumie wydała ok 10 tys.publikacji)
Dla komisji zajmującej się poprawą warunków sanitarnych, która dzięki niej powstała (Królewska Komisja ds. Zdrowia w Armii), przygotowała publikację: „Uwagi o zdrowotności, wydajności i administracji sanitarnej w armii brytyjskiej.” Wprowadzono jedynie niewielką część reform, ale i tak, dzięki nieugiętej postawie Florence, znacząco (o 2/3) zmalała umieralność pacjentów w szpitalach.
Zajmowała się także problemami zdrowia i opieki w Indiach, chociaż nigdy tam nie była. Interesując się jednak zdrowiem i warunkami brytyjskich żołnierzy w Indiach (w latach 1858 - 1947 Indie były pod władzą Brytyjczyków) uznała, że te same negatywne czynniki wpływają na zdrowie mieszkańców Indii, jak i na Brytyjczyków. Zapoczątkowała więc kampanię, której celem była poprawa warunków całego kraju.
Podczas pobytu na Krymie zachorowała na brucelozę, która dokuczała jej do końca życia. Swoją działalność kontynuowała przykuta do łóżka. Pisała podręczniki, ponad 30 lat prowadziła korespondencję z królową Wiktorią. Najważniejsze publikacje:
- "Uwagi o pielęgniarstwie - czym ono jest, a czym nie jest"
- "Uwagi o szpitalach"
- "Uwagi wstępne o zakładach położniczych"
- "Higiena wiejska, szerzenie zasad higieny w miasteczkach i wsiach"
- "Uwagi o sprawach wpływających na wydajność i administrację szpitala Armii Brytyjskiej"
- "Szpitale na Wschodzie i pielęgniarki angielskie"
- "Uwagi o pielęgnowaniu dla klasu robotniczej"
Florence Nihgtingale jest też pierwszą kobietą przyjęta do Królewskiego Towarzystwa Statystycznego - jako wynalazca wykresu kołowego (diagram centryczny) nt. śmiertelności pacjentów. Przedstawiła go 1858 r. królowej Wiktorii, ukazując w nim przyczyny zgonów w armii brytyjskiej.
Diagram: "Przyczyny zgonów w armii na Wschodzie" źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Nightingale-mortality.jpg
Osiągnięcia Florence Nightingale
➤ Jako pierwsza dostrzegła, że pielęgniarki powinny mieć odpowiednie wykształcenie, powinny być profesjonalistkami. Kładła też nacisk na stworzenie pozytywnego wizerunku pielęgniarki, jako osoby o wysokim morale, budzącej zaufanie, empatycznej, serdecznie odnoszącej się do pacjentów.
Żadna pielęgniarka nie może być dobrą i inteligentną pielęgniarką, jeżeli nie jest dobrą i inteligentną kobietą
➤ Wyróżniła pielęgniarstwo jako osobny, niezależny zawód.
➤ Wyodrębniła 13 kanonów pielęgniarskich:
- wentylacja i ogrzewanie [dziś: obowiązują normy dot. tych warunków w szpitalach]
- zdrowie domu [Dla zdrowia ważne jest także środowisko domowe pacjenta. Obecnie istnieje stanowisko pielęgniarki środowiskowej oraz pracownicy socjalni]
- światło
- hałas [oba czynniki współcześnie regulowane są odpowiednimi normami] ➜ Zaburzenia słuchu
- różnorodność
- łóżko i jego wyposażenie [stąd wszelkie algorytmy] ➜ Słanie łóżka pustego
- utrzymanie w czystości i zapewnienie wygody ➜ Higieniczne mycie rąk
- czystość pokoju i ścian oraz czystość osobista (personelu) ➜ Zakażenia szpitalne
- żywienie [obecnie rola dietetyka]
- podawanie posiłków ➜ Karmienie
- głupie budzenie nadziei i doradzanie [wykraczanie poza kompetencje] ➜ Komunikacja opiekuna medycznego z pacjentem
- obserwacja
- zarządzanie [na podstawie obserwacji ustala się plan opieki].
Pielęgnowanie chorych powinno obejmować: właściwe stosowanie świeżego powietrza, światła, ciepła, czystości, ciszy, i właściwy wybór i stosowanie diety, a wszystko to przy najmniejszym nakładzie sił życiowych pacjenta.
➤ Stworzyła pierwszą teorię pielęgniarstwa (tzw. teoria środowiskowa). Pielęgniarstwo ukazuje w niej jako proces (współcześnie istnieje określenie "proces pielęgnowania"). Wyróżniła w nim 4 etapy:
- obserwacja (gromadzenie danych i określanie konkluzji z nich wynikającej,czyli tzw. diagnoza pielęgniarska),
- planowanie opieki,
- wykonywanie opieki
- ocena.
W teorii Nightingale pacjent pojmowany jest holistycznie, czyli uwzględniać należy aspekty biologiczne, społeczne i duchowe człowieka.➜
O opiece i zaufaniu
➤ Zwróciła uwagę na wpływ środowiska na zdrowie człowieka. Wszelkie braki w środowisku prowadzą do choroby. Dbała o czystość, wietrzenie pomieszczeń. Uważała, że już same budynki, w których przebywa człowiek, wpływają na jego zdrowie. Stąd zainteresowanie organizacją i wyposażeniem szpitali. ➜
Struktura szpitala
➤ Wprowadziła dzwonki przy łóżkach pacjentów, umożliwiające szybkie wezwanie pomocy. ➜
Podstawowe wyposażenie sali chorych
➤ Była rzecznikiem walki o równouprawnienie kobiet.
Jako pierwsza kobieta uhonorowana została tytułem „Lady of Grace” orderu św. Jana Jerozolimskiego oraz najwyższym odznaczeniem „order of Merit” – orderem zasługi.
Grób Florence Nightingale
źrodło: https://en.wikipedia.org/wiki/Florence_Nightingale
Florence Nightingale zmarła 13 sierpnia 1910 r. w Londynie. Pochowana jest w East Wellow w Hampshire w Anglii - jej wolą był cichy i skromny pogrzeb.
5 lat później został wzniesiony Pomnik Wojny Krymskiej - ku czci F. Nightingale.
W 1934 r. w Londynie, z inicjatywy Międzynarodowej Rady Pielęgniarek i Ligii Towarzystw Czerwonych Krzyży utworzono Międzynarodową Fundację im. Florence Nightingale.
Najwyższym międzynarodowym odznaczeniem przyznawanym pielęgniarkom i pielęgniarzom oraz osobom personelu pomocniczego Czerwonego Krzyża jest Medal im. Florence Nightingale.
Do 2002 roku była jedyną kobietą, której wizerunek widniał na brytyjskich banknotach.
Dzień jej urodzin - 12 maja - jest Dniem Pielęgniarek i Położnych.
Teoria Florence Nightingale znana jest wszystkim pielęgniarkom i opiekunom medycznym - bo to na niej oparte są zasady współczesnego pielęgnowania. Należy tylko być wdzięcznym i docenić to, jak bardzo przyczyniła się do poprawy losu ludzi chorych, zwracając uwagę na ich potrzeby, na otoczenie w którym się znajdują, na to, że w chorobie nie tracą swojego człowieczeństwa. Niech pamięć jej zasług przetrwa we wszystkich, którzy podjęli trud opieki nad potrzebującymi.
Filmy o Florence Nightingale:
- 1912 r. - niemy film biograficzny pt. "The Victoria Cross" (rola główna - Julia Swayne Gordon)
- 1915 r. również film niemy - "Florence Nightingale" (z Elisabeth Risdon)
- 1936 r. "Biały Anioł" (Kay Francis)
- 1951 r. "The Lady with a Lamp" (Anna Neagle)
- 1985 r. "Florence Nightingale" (Jaclyn Smith)
- 2008 r. "Florence Nightingale" (Laura Fraser)
Z czego korzystałam przy pisaniu tego posta:
Literatura:
- W. Szenajch "Trzy pielęgniarki. Florencja Nightingale. Katarzyna Bakunina. Zofia Szlenkierówna"
- Deborah G.Felder "100 kobiet, które miały największy wpływ na dzieje ludzkości"
- red. D. Kilańska "Uwagi o pielęgniarstwie"
- A. Maksymowic "Zagadnienia zawodowe pielęgniarstwa na tle historycznym"
- S.Płaszewska, L. Żywko "Wybrane Modele Pielęgniarstwa"
- W. Legère "Misja Florence"
- S. Poznańska "Pielęgniarstwo wczoraj i dziś"
- A. Blak "Florence Nightingale i jej filozofia pielęgnowania"
Internet:
