Gdyby ktoś planował wyjazd na biegun północny - to odradzam polowanie na niedźwiedzie polarne. Po pierwsze dlatego, że gatunek ten jest wpisany na listę zwierząt narażonych na wyginięcie. Po drugie - wątroba takiego misia, a także innych zwierząt polarnych zawiera witaminę A w ilościach toksycznych dla człowieka!
Witamina A w produktach pochodzenia zwierzęcego występuje jako retinol. W produktach roślinnych - jako karotenoidy (prowitamina A), z których najważniejszy jest beta-karoten.
Głównym źródłem witaminy A (retinolu) są:
- wątroba,
- żółtka jaj,
- mleko
Roślinne źródła witaminy A (karotenoidów) to:
- warzywa zielone i liściaste, takie jak: sałata, szpinak, natka pietruszki, rzeżucha, kapusta pekińska, brokuły, cykoria
- warzywa czerwone: przede wszystkim marchewka, dynia
- owoce: śliwki, pomarańcze, morele, brzoskwinie, melony
Charakterystyczny kolor tym produktom nadaje właśnie witamina A!
Witaminy dzielą się na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach. Witamina A należy do tej drugiej grupy. Czy to jest ważne? Tak, bowiem decyduje o przyswajalności witaminy przez organizm, w którym magazynowana jest w wątrobie i tkance tłuszczowej.
Najważniejsze właściwości witaminy A
- Rodopsyna (purpura wzrokowa) - to światłoczuły barwnik, związek bezpośrednio odpowiedzialny za odbieranie bodźców wzrokowych przez oko. Fotony światła padają na siatkówkę oka i pod wpływem wit. A dochodzi do przekazania impulsu do nerwu wzrokowego. Dlatego najważniejszą funkcją wit. A jest wspomaganie procesów widzenia.
- Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie tkanki kostnej. Pobudza różnicowanie komórek układu kostnego, a także pobudza pewne procesy odpowiedzialne są za prawidłowe funkcjonowanie tkanki kostnej i zębów. Ma też wpływ - razem z hormonem wzrostu - na osiągnięcie odpowiedniego wzrostu.
- Odpowiedzialna za wygląd i funkcjonowanie skóry, błon śluzowych, a także paznokci i włosów. Zapobiega wysychaniu i rogowaceniu, pomaga w regeneracji, wspomaga gojenie ran.
- Wzmacnia odporność, m. in.dzięki regulacji funkcji nabłonka układu oddechowego, który jest ochroną przed wnikaniem drobnoustrojów.
- Jest przeciwutleniaczem (działanie antyoksydacyjne - czyli usuwania wolnych rodników z organizmu). Dotyczy to jedynie beta-karotenu.
- Obniża cholesterol - wpływa korzystnie na serce.
- Wspomaga produkcję hormonów - bezpośrednio oddziałuje więc na układ rozrodczy.
Niedobór witaminy A
Spowodowany może być zaburzeniami wchłaniania tej witaminy, niewłaściwą dietą, chorobami wątroby, nadużywaniem środków przeczyszczających, nadmiernym piciem alkoholu lub paleniem.
- Powoduje przede wszystkim problemy ze wzrokiem, np. tzw. "kurzą ślepotę", czyli ślepotę zmierzchową. Ciekawostką jest to, że chorobę tę już w starożytności leczono jedząc surową lub gotowaną wątrobę.
- Wysychanie spojówek i rogówek
- Zmiany skórne (wysypka), skóra sucha i szorstka, łamliwość paznokci.
- Stany zapalne dziąseł
- Zahamowanie wzrostu
- Osłabienie odporności
- Problemy z włosami (łysienie plackowate)
- Zaburzenia płodności
Nadmiar witaminy A
Witamina A rozpuszcza się w tłuszczu - nie wydala się z moczem. Niepotrzebna ilość magazynuje się w organizmie i może być trująca dla człowieka. Najczęstsze objawy przewlekłego zatrucia na skutek przedawkowania wit. A to:
- uszkodzenie wątroby (głównie u dzieci)
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego
- osłabienie mięśni
- zmiany skórne (owrzodzenia)
- łysienie
- uszkodzenie OUN
- uszkodzenie układu rozrodczego
- łamliwość kości
Suplementację witaminy A można stosować jedynie pod ścisła kontrolą lekarza!
Przedawkowanie beta-karotenu nie jest tak toksyczne, jak wit. A.
Niedobór witaminy A mogą mieć osoby obciążające wzrok - np. spędzające dużo czasu przed komputerem i wpatrujące się w monitor.
Mniejsze zapotrzebowanie na tę witaminę mają kobiety zażywające tabletki antykoncepcyjne.
Szczególnie na obecność wit. A w diecie powinny uważać kobiety w ciąży. Może ona być przyczyną poronień lub wad rozwojowych dziecka. Ale w okresie ciąży należy się też wystrzegać niedoboru, gdyż wit. A wspomaga wzrost dziecka.
Normy spożycia witaminy A znajdziemy w
"Normy żywienia dla populacji polskiej - nowelizacja" pod red. prof. dr hab. med. Mirosława Jarosza
Witamina A dla urody
Jako że witamina A jest ważna nie tylko dla zdrowia, ale i urody - powstały kosmetyki zawierające tę witaminę. Jednakże trzeba pamiętać, że kremy nie docierają do skóry właściwej - warto więc dbać też o to, aby nasza dieta obejmowała produkty zawierające witaminę A. Tylko dzięki pożywieniu dostarczamy odpowiednią ilość danej witaminy do organizmu.
Witaminę A najczęściej można spotkać w
kremach przeciwzmarszczkowych, przeciwstarzeniowych. Dzięki wzmocnieniu funkcji ochronnych naskórka i zapobieganiu utraty wody - witamina A nawilża i ujędrnia skórę. Wpływa na syntezę kolagenu w skórze, reguluje tworzenie się keratyny. Potrafi likwidować przebarwienia i drobne zmarszczki. A także wspomaga leczenie trądziku, natomiast beta-karoten jest naturalnym filtrem przeciw
promieniowaniu UV.
W kosmetykach najczęściej używane są estry retinolu: palmitylnian retinylu i octan retinylu - które są trwalsze, ale ich działanie jest o wiele słabsze.
