Doreen Norton (1922 - 2007) była pielęgniarką specjalizującą się w geriatrii. To ona wprowadziła nowatorski sposób walki z odleżynami - poprzez zmianę pozycji pacjenta.
Opiekunom pracującym z osobami zagrożonymi odleżynami znana jest też Skala Norton (opracowana w 1975 r.). Jest to skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn. Ryzyko takie istnieje u każdej osoby unieruchomionej w łóżku czy na wózku inwalidzkim, z zaburzoną świadomością, po długotrwałych (ponad 2 godziny) zabiegach. Dzięki Skali Norton można określić, którzy pacjenci są najbardziej narażeni na powstanie odleżyn i zastosować odpowiednią profilaktykę. Pierwszym etapem takiej profilaktyki jest właśnie ocena ryzyka.
Dla przypomnienia:
W Skali Norton ocenia się od 1 do 4 stan fizyczny, stan świadomości, aktywność, możliwość samodzielnej zmiany pozycji oraz czynności zwieraczy odbytu i cewki moczowej. Maksymalnie można uzyskać 20 punktów. 14 punktów stanowi wartość, która świadczy o zwiększonym ryzyku odleżyn, a poniżej tej cyfry - ryzyko rośnie.
Skala Norton
Inną skalą oceny jest Skala Douglas, która nieco się różni od Skali Norton. Poza tym brane pod uwagę są czynniki takie, jak np. cukrzyca, duszności, chemioterapia, sterydoterapia. Za każdy z nich odejmuje się 2 punkty. Graniczną cyfrą jest 18. Poniżej - ryzyko powstania odleżyn wzrasta.
Skala Douglas
Istnieją jeszcze inne skale:
Skala Braden - popularna w USA ocena w skali od 1 do 4 pkt czucia, aktywności, ruchliwości, wilgotności skóry, stanu odżywienia. Tarcie i naciąganie przy zmianie pozycji oceniane jest 1-3 pkt. Ryzyko rozwoju odleżyn stwierdza się przy wyniku równym 16 pkt i mniej.
Skala Braden
Skala Waterlow - ocena budowy ciała (0-3 pkt), typu skóry (0-3 pkt), płci i wieku (1-5 pkt), czynności zwieraczy (0-3 pkt), ruchliwości (0-5 pkt), łaknienia (0-3 pkt), podawanych leków (za każdy 4 pkt), specjalnych czynników ryzyka (1-8 pkt). Wynik ≥10 świadczy o zagrożeniu, ≥15 – wysokim zagrożeniu, a ≥20 – bardzo wysokim zagrożeniu powstaniem odleżyn.
Skala Waterlow
Skala Dutch Consensus Prevention of Bedsores CBO – ocena w skali od 0 do 3 pkt stanu psychicznego, stanu neurologicznego, zdolności przemieszczania się, stanu odżywienia, sposobu żywienia, czynności zwieraczy odbytu i cewki moczowej, wieku, temperatury ciała, podawanych leków, współistniejącej cukrzycy. Ryzyko rozwoju odleżyn stwierdza się przy wyniku równym 8 pkt lub więcej.
Skala CBO
źródła:
- Acta Bio-Optica et Informatica Medica 4/2009, vol. 15)
- red.
Górajek-Jóźwik J.,Ciechaniewicz W. Zasady
postępowania pielęgniarskiego w wybranych stanach klinicznych
