Ciąg dalszy ziołowego poradnika bo od czegoś trzeba zacząć przygodę z ziołami. Tymczasem najczęściej początkujący ziołozbieracze robią tak: zrywają całe garście wszystkiego, co napotkają na drodze, a po powrocie do domu szukają w internecie co to jest i co z tym zrobić. A na łące pozostaje pustka po wyrwanych roślinach.
Najważniejsza zasada jest taka, że zbieramy tylko to co nam potrzebne. A do wyboru mamy:
Kwiat (flos)
Jest to pęd skrócony służący do płciowego rozmnażania się roślin nasiennych oraz wydawania nasion i owoców. Główne części kwiatu to: kielich, korona (części wegetatywne) oraz pręcikowie i słupkowie (części generatywne).
Kwiaty wyrastają na łodygach: pojedynczo lub w kwiatostanach (grupowo). Istnieją dwa typy kwiatostanów: groniasty (grono, kłos, baldach, koszyczek) i wierzchotkowy (gdy następuje zahamowanie wzrostu głównego pędu, zakończonego pojedynczym kwiatem).
Zbieramy pojedyncze kwiaty, całe kwiatostany, kwiatostany złożone z koszyczków także korony kwiatów.
Kwiaty łatwo zerwać staramy się to robić delikatnie do przewiewnych koszyków lub otwartych pojemników (nie ugniatać!).
Ziele (herba)
Są to nadziemne części roślin, w skład których wchodzą łodygi, liście i kwiaty, albo kwitnące wierzchołki pędów.
Nie zrywamy ręką gdyż może dojść do wyrwania i uszkodzenia korzenia. Ścinamy je sekatorem nożycami lub ostrym nożem.
Zioła jednoroczne obcinamy bliżej ziemi (jakieś 8 cm od ziemi) a wieloletnie - obcinamy tylko 1/3 wysokości.
Liść (folium)
Surowcem zielarskim są wyłącznie liście asymilacyjne, czyli przeprowadzające fotosyntezę. Najczęściej "osmykujemy" w kierunku od góry do dołu.
Owoc (fructus)
Owoc rzeczywisty powstaje z zalążni. Składa się z owocni i nasienia. Owocnia (ściana owocu) służy do ochrony nasion lub pomaga w ich rozsiewaniu.
Owoce dzielmy na:
- Pojedyncze (powstające z jednej zalążni):
- Owoce suche - owoc wysycha w trakcie dojrzewania
- pękające (np. strąk)
- niepękające (np. orzech)
- Owoce soczyste
- pestkowiec (wewnętrzna część owocni przekształcona w pestkę - jedną lub kilka
- jagoda (wewnątrz owocni znajdują się nasiona)
- Owoce zbiorowe powstałe z wielu zalążni w pojedynczym kwiecie (np. jeżyna) oraz owocostan
- Owoce złożone (owocostan) – powstałe z całych kwiatostanów (np. ananas)
Takie owoce jak np. jarzębina i czarny bez zbieramy używając sekatora lub nożyczek.
Drobne owoce soczyste zbieramy do suszenia z ogonkami, które usuwamy po częściowym podsuszeniu.
Małe pączki - "osmykujemy" gałązki a większe ścinamy ostrym nożem. Pąki zbiera się zawsze z obciętych gałązek.
Nasienie (semen)
Nasienie rozwija się z zalążka w wyniku zapłodnienia.
Zbiera się je wtedy kiedy jest dojrzałe, ale jeszcze się nie osypuje. Najczęściej ścina się całe łodygi z owocostanami, suszy i wytrząsa nasiona lub wiesza rośliny nad tacą i czeka aż nasiona się osypią.
Kora (cortex)
To zespół tkanek występujących na zewnątrz pierścienia miazgi pędów nadziemnych i podziemnych roślin dwuliściennych i nagozalążkowych.
Korę wybieramy gładką błyszczącą i zbieramy ją tylko ze ściętych gałęzi.Używam noża ze stali nierdzewnej, gdyż garbniki znajdujące się w korze wchodzą w reakcję z żelazem.
Robimy nacięcia dookoła gałęzi - takie kręgi co 10 - 30 cm. Korę nacinamy wzdłuż od jednego kręgu do drugiego. Podważamy wzdłuż dłuższego boku i tępą stroną noża oddzielamy od drewna.
Można też ostrugać korę, jak nie ma innej możliwości, ale może być wtedy zanieczyszczona drewnem.
Korzeń (radix)
to podziemny organem wegetatywny rośliny. Jego rolą jest przytwierdzenie rośliny do podłoża, pobierania wody i soli mineralnych, gromadzenia substancji zapasowych i rozmnażania wegetatywnego.
Korzenie dzielimy na:
- główne, boczne i przybyszowe - ze względu na sposób wyrastania
- wrzecionowate, walcowate, burakowate, wiązkowe i bulwiaste - ze względu na kształt
Kłącze (rhizoma)
to pęd podziemny, służący do magazynowania substancji zapasowych i rozmnażania wegetatywnego rośliny. Może przypominać korzeń. Występuje głównie bylin Może mieć różne kształty (owalny wrzecionowaty spłaszczony.
Korzenie i kłącza wykopuje się najlepiej przy pomocy wideł lub łopaty. Niektóre korzenie trzeba okorować (np. korzeń chrzanu) a niektóre mają cenne składniki w skórce (korzeń kozłka lekarskiego) Można je podzielić na mniejsze kawałki, aby szybciej wysychały.
Władysław Walewski "Towaroznawstwo zielarskie"
