Zioła są używane od wieków jako naturalne leki, a ich zastosowanie jest znane w medycynie ludowej na całym świecie. Co sprawia, że rośliny mają takie właściwości? Są to różne substancje czynne, czyli takie, które wywołują określone reakcje w organizmie żywym. Poniżej przedstawiam kilka przykładów substancji czynnych:
Flawonoidy
Flawonoidy to grupa związków chemicznych występujących w roślinach. Są one związane z pigmentami roślinnymi - odpowiadają za barwienie wielu owoców, warzyw, kwiatów i ziół na kolor pomarańczowy, żółty, granatowy, czerwony Ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "flavus", co oznacza "żółty". Istnieje wiele różnych rodzajów flawonoidów i wiele z nich zostało zidentyfikowanych jako silne przeciwutleniacze, które pomagają neutralizować wolne rodniki w organizmie. Ich inne działanie to: przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwpasożytnicze, przeciwgrzybicze, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające. Są związane z poprawą funkcjonowania układu krążenia, zapobieganiem chorobom serca, zmniejszeniem ryzyka udaru mózgu, zmniejszeniem ryzyka cukrzycy, zmniejszeniem ryzyka chorób neurodegeneracyjnych, poprawą funkcjonowania układu odpornościowego i in.
Obecne są w wielu roślinach, w tym w owocach i warzywach, takich jak jabłka, jagody, cytrusy, seler, pietruszka, czerwona papryka, rumianek, mięta i miłorząb dwuklapowy.
Saponiny
Saponiny to glikozydy steroidowe lub triterpenowe, które posiadają charakterystyczne właściwości myjące, emulgujące i pianotwórcze. Nazwa "saponiny" pochodzi od łacińskiego słowa "sapo", co oznacza mydło. Znajdują się w wielu roślinach: w korzeniach, łodygach, liściach i nasionach. Ich funkcją jest często ochrona roślin przed szkodnikami i chorobami, a także przyciąganie zwierząt zapylających i rozsiewających nasiona.
Saponiny są zwykle wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym ze względu na ich zdolność do emulgowania i tworzenia piany. W medycynie naturalnej saponiny stosowane są jako środki przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. W badaniach laboratoryjnych wykazano, że saponiny mają działanie antynowotworowe i wpływają na układ odpornościowy organizmu.
Znajdują się w roślinach takich jak koniczyna, lukrecja, żeń-szeń, ostropest plamisty, soja, lucerna i pokrzywa. Należy jednak pamiętać, że saponiny w większych ilościach mogą być szkodliwe dla organizmu, zwłaszcza dla osób z wrażliwym przewodem pokarmowym. Mogą one powodować biegunkę, nudności i wymioty.
Alkaloidy
Alkaloidy to grupa związków organicznych występujących naturalnie w roślinach, grzybach, bakteriach i zwierzętach. Charakteryzują się obecnością grupy aminowej i wykazują działanie biologiczne, często silnie toksyczne. Ze względu na ich właściwości alkaloidy są często wykorzystywane jako surowce do produkcji leków, a także narkotyków i trucizn.
W roślinach pełnią funkcje ochronne, odstraszające roślinożerców, pasożyty i choroby, a także przyciągające owady zapylające. Mają zdolność do hamowania wzrostu lub pobudzania wzrostu roślin.
W medycynie alkaloidy są stosowane ze względu na swoje właściwości lecznicze. Niektóre z nich, takie jak morfina i kodeina, są wykorzystywane jako silne środki przeciwbólowe. Inne alkaloidy, takie jak chinina i artemizyna, mają właściwości przeciwmalaryczne. Alkaloidy zawarte w niektórych roślinach, takich jak miłorząb japoński, są wykorzystywane w leczeniu chorób serca.
Niektóre alkaloidy są silnie toksyczne i mogą być szkodliwe dla organizmu. Wiele z nich wykazuje działanie halucynogenne i psychoaktywne. Mogą również powodować uzależnienie i poważne szkody zdrowotne, zwłaszcza w przypadku długotrwałego stosowania.
Sterole
Sterole są powszechnie występującymi składnikami błon komórkowych we wszystkich organizmach żywych, zarówno roślinnych, jak i zwierzęcych.
Wśród steroli najbardziej znane są cholesterol i fitosterole. Cholesterol jest składnikiem błon komórkowych, ale jego nadmierna ilość może prowadzić do chorób sercowo-naczyniowych. Z kolei fitosterole występują w roślinach i są uważane za składniki prozdrowotne, ponieważ zmniejszają wchłanianie cholesterolu z pożywienia. Dlatego dodawane są do niektórych produktów spożywczych, takich jak margaryny czy sery.
Ponadto wśród steroli można wymienić takie związki jak ergosterol, który jest prekursorem witaminy D2 w organizmach grzybów, lub stigmasterol, który występuje w nasionach soi i może mieć działanie antyoksydacyjne.
Tianiny
Tianiny to grupa związków chemicznych otrzymywanych z korzeni i kłączy niektórych gatunków roślin, głównie z roślin należących do rodzaju Polygonum. Tianiny posiadają wiele właściwości biologicznych, takich jak działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. W medycynie tradycyjnej tianiny były stosowane do leczenia różnych chorób, w tym chorób wątroby, układu moczowo-płciowego i chorób serca i naczyń krwionośnych. Badania laboratoryjne wykazują, że tianiny mają działanie przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne, antyoksydacyjne i neuroprotekcyjne. Tianiny mogą wpływać na układ odpornościowy organizmu, a także pomagać w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym, który jest związany z wieloma chorobami, w tym z chorobami serca, chorobami neurologicznymi i chorobami nowotworowymi.
W składzie suplementów diety, tianiny często występują wraz z innymi związkami o właściwościach przeciwutleniających, takimi jak flawonoidy i kwas ascorbinowy (witamina C).
Garbniki
Garbniki mają charakterystyczne właściwości ściągające, co oznacza, że mogą łączyć się z białkami, co prowadzi do tworzenia złożonych związków, które są bardziej stabilne i mniej rozpuszczalne w wodzie. Dlatego garbniki mają zdolność do ściągania, suszenia i hartowania tkanek, co czyni je przydatnymi w produkcji skór, farbowaniu tkanin, konserwacji żywności i leczeniu chorób.
Garbniki występują w różnych częściach roślin, takich jak korzenie, kora, liście, owoce i nasiona. Najczęściej spotykanymi garbnikami są taniny, kwas galusowy i elagowy. Taniny są główną klasą garbników i występują w roślinach drzewiastych, takich jak dąb, kasztanowiec i cedr. Kwas galusowy jest często spotykany w roślinach z rodziny róży, natomiast kwas elagowy występuje w jagodach, takich jak maliny, truskawki i granaty.
W medycynie naturalnej garbniki są wykorzystywane w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, takich jak biegunka, zapalenie jelit, ból żołądka i choroby wątroby. Mają one właściwości ściągające, które pomagają wzmocnić błonę śluzową i zmniejszyć zapalenie. Garbniki są również wykorzystywane jako naturalne środki antybakteryjne i przeciwgrzybicze. Występują w liściach jeżyny, w dziurawcu, w pięciorniku, rzepiku. Garbniki w dużych ilościach mogą być szkodliwe dla organizmu, a ich nadmiar może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak uszkodzenie wątroby i nerek.
Glikozydy
Glikozydy to grupa związków organicznych, które składają się z cukru i innej substancji niecukrowej, takiej jak np. steroidy, alkohole czy kwasy. W zależności od rodzaju grupy niecukrowej, glikozydy mogą mieć różne działania farmakologiczne i biologiczne. Pod względem chemicznym stanowią grupę bardzo zróżnicowaną.
Wiele roślin zawiera glikozydy, które wykazują działanie lecznicze i są wykorzystywane w medycynie naturalnej i konwencjonalnej. Przykładem glikozydów stosowanych w medycynie może być digoksyna, należąca do glikozydów nasercowych, występuje w konwalii majowej i naparstnicy, stosowana w leczeniu niewydolności serca. Zwiększa napięcie i kurczliwość serca, zwiększa pojemność wyrzutową serca. Wpływa też na mięśnie gładkie i szkieletowe, na cewki nerkowe oraz ośrodki nerwu błędnego.
Glikozydy są wykorzystywane również w przemyśle kosmetycznym i spożywczym. Na przykład, glikozyd sojowy jest składnikiem niektórych produktów spożywczych, a glikozyd cyjanidowy stosowany jest w przemyśle perfumeryjnym do produkcji olejków eterycznych.
Olejki eteryczne
Olejki eteryczne to mieszanki naturalnych związków chemicznych występujących w roślinach. Zawierają one lotne substancje zapachowe, które nadają roślinom ich charakterystyczne aromaty i są ważnymi składnikami w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym.
Zwykle pozyskiwane są z roślin poprzez destylację z parą wodną lub ekstrakcję rozpuszczalnikami. Zawierają one wiele różnych związków chemicznych, takich jak terpeny, aldehydy, ketony, alkohole, estry i wiele innych. W zależności od rodzaju rośliny, olejki eteryczne mogą zawierać różne składniki.
Mają wiele zastosowań: w aromaterapii, lecznictwie naturalnym, kosmetyce, przemyśle spożywczym i perfumeryjnym. Mają one właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, uspokajające i pobudzające.
W aromaterapii olejki eteryczne są stosowane do inhalacji, kąpieli, masażu i stosowania bezpośredniego. Mogą pomóc w łagodzeniu objawów stresu, lęku, bólu, chorób skóry i innych dolegliwości. W lecznictwie naturalnym są stosowane do walki z infekcjami, bólami, skurczami, chorobami skóry i wieloma innymi schorzeniami.
Kwas salicylowy
Kwas salicylowy to organiczny związek chemiczny o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Może być syntetyzowany sztucznie, ale występuje także naturalnie w roślinach.
W roślinach kwas salicylowy jest wytwarzany w odpowiedzi na różnego rodzaju infekcje (bakteryjne, grzybicze, wirusowe), uszkodzenia mechaniczne, oparzenia słoneczne czy niskie temperatury. pozwala na przetrwanie w trudnych warunkach.
Rośliny bogate w kwas salicylowy to m.in. kora wierzby, ziele pokrzywy, kwiatostany rumianku, liście eukaliptusa, liście malin, liście brzozy czy owoce dzikiej róży. Kwas salicylowy jest także jednym z aktywnych składników aspiryny, popularnego leku przeciwbólowego i przeciwgorączkowego stosowanego przez ludzi.
Gorycze
Gorycz w roślinach jest związana z obecnością substancji chemicznych zwanych glikozydami gorzkimi. Te związki chemiczne są wytwarzane przez rośliny jako mechanizm obronny przed roślinożercami. Dla ludzi gorycz jest przykrym smakiem, ale ma ona wiele korzyści zdrowotnych.
W medycynie naturalnej stosuje się rośliny zawierające gorycze jako środki żółciopędne, poprawiające trawienie i apetyt. Rośliny te wpływają na wydzielanie żółci z wątroby i trzustki, co ułatwia trawienie tłuszczów. Ponadto gorycze mogą pomóc w leczeniu niektórych zaburzeń trawienia, takich jak refluks żołądkowo-jelitowy, zaparcia i niestrawność.
Przykładowe rośliny to: ziele goryczek oraz centurii pospolitej (tysiącznika), liść bobrka trójlistkowego i oczywiście bylica piołun.
Kumaryny
Kumaryny występują naturalnie w wielu roślinach, zwłaszcza w roślinach strączkowych, owocach: cytrusach, malinach. Warzywach: pomidory, brokuły. Ziołach: lubczyk, rumianek, mięta, cynamon.
Kumaryny działają jako przeciwzakrzepowe, ponieważ hamują aktywność enzymu wątrobowego warfaryny, który jest odpowiedzialny za krzepliwość krwi. Dlatego kumaryny są stosowane w leczeniu chorób związanych z układem krążenia
W kosmetyce kumaryny są wykorzystywane jako składnik kremów i balsamów do ciała, ponieważ wykazują właściwości przeciwutleniające, zapobiegające przedwczesnemu starzeniu skóry. Dodatkowo, działają jako antybakteryjne i przeciwzapalne, co przyczynia się do leczenia trądziku i łuszczycy.
Niektóre kumaryny, mogą powodować reakcje fototoksyczne
Pektyny
Pektyny to grupa związków chemicznych z rodziny polisacharydów, występujących w roślinach. Pełnią one ważną rolę w budowie ścian komórkowych roślin i stanowią istotny składnik diety człowieka, wpływając korzystnie na trawienie i przyswajanie składników odżywczych.
W roślinach pektyny pełnią funkcję cementu międzykomórkowego, czyli są substancją łączącą ściany komórkowe i utrzymującą kształt komórek roślinnych. Dzięki pektynom rośliny zachowują swoją strukturę i wytrzymałość. Ponadto, pektyny są ważnym składnikiem żywności, ponieważ mogą tworzyć żel i dodawać objętości do żywności, jak również stanowić składnik błonnika pokarmowego.
Pektyny mają również wiele właściwości prozdrowotnych, takich jak zmniejszenie ryzyka chorób serca, zmniejszenie poziomu cholesterolu we krwi, zmniejszenie ryzyka chorób przewodu pokarmowego, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i choroba wrzodowa żołądka, oraz zmniejszenie ryzyka chorób nowotworowych.
Warto zauważyć, że zawartość pektyn w roślinach różni się w zależności od gatunku i części rośliny. Wysoką zawartość pektyn mają owoce cytrusowe, jabłka, gruszki, żurawina, owoce dzikiej róży, truskawki i maliny.
Komentarze
Prześlij komentarz