Komunikacja interpersonalna a rynek pracy

Praca jest niezwykle ważnym elementem w życiu prawie każdego człowieka, gdyż większość ludzi żyje z pracy swoich rąk, lub jest na utrzymaniu innych osób pracujących. Praca pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb człowieka – jest to jej główne zadanie – ale też pozwala na zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu jak uznania czy samorealizacji. Dlatego też brak pracy stwarza ogromne problemy i zmusza do podjęcia poszukiwań odpowiedniej pracy.

Czym jest rynek pracy? 

Wg definicji PWN: „Rynek pracy jest traktowany jako miejsce konfrontacji podaży i popytu na pracę, czyli ofert pracy i chęci podjęcia pracy.(…) Podaż pracy jest tożsama z pojęciem zasobów pracy, czy zasobów siły roboczej, na które składa się ogół ludności zawodowo czynnej. W zależności od cech demograficznych i społeczno-zawodowych można wyodrębnić różne grupy tworzące zasoby pracy. W tym znaczeniu mówi się o podaży pracy osób reprezentujących określoną płeć, wiek, zawód, wykształcenie, rodzaj wykonywanej pracy. Popyt na pracę to zapotrzebowanie na potencjał ludzi zdolnych do pracy. W praktyce jest on równy liczbie oferowanych miejsc pracy (wolnych i zajętych) w gospodarce”.

W każdym rodzaju kontaktów międzyludzkich – także na rynku pracy – jednym z najważniejszych narzędzi jest jest komunikacja interpersonalna. Najkrócej mówiąc jest to wymiana informacji. Aby zaistniała prawidłowa komunikacja musi być nadawca i odbiorca oraz odpowiedni kanał przesyłu informacji, czyli komunikatu.

Poprzez komunikację interpersonalną zarówno zdobywamy jak i przekazujemy pewne informacje. Możemy wyrażać swoje myśli, poglądy, dzielić się wiedzą, okazywać uczucia. Komunikację dzielimy na werbalną – słowną, której środkiem jest język mówiony i niewerbalną – nazywaną językiem ciała. Istotną sprawą jest zachowanie odpowiednich proporcji oraz jedności pomiędzy przekazem werbalnym i niewerbalnym. Zdarza się, że język ciała nie idzie w parze z wypowiadanymi słowami – wówczas czujemy, że rozmówca kłamie lub coś usiłuje ukryć. 

Podstawowe zasady komunikacji interpersonalnej to:

    • jasna, logiczna wypowiedź

    • modulacja głosu, akcentowanie

    • styl przekazywania informacji odpowiedni do poziomu i stylu odbiorcy

    • utrzymywanie kontaktu wzrokowego

    • brak rozbieżności między mową ciała a komunikatem mówionym.

Takie ogólne zasady dotyczą zarówno komunikacji prywatnej, jak i służbowej, a także podczas poszukiwania pracy. Wchodzą tu jednak dodatkowe elementy. Spotykamy się rozróżnieniem komunikacji pod względem kierunku przesyłania.  To kryterium dzieli komunikację na poziomą i pionową. Pozioma dotyczy osób na jednym poziomie, np. kolegów. Pionowa, z którą na rynku pracy mamy do czynienia – dotyczy relacji pomiędzy przełożonymi i podwładnymi (np. nauczyciel – uczeń, pracodawca – podwładny). 

Ważne jest też dbanie o zachowanie odpowiedniej strefy bliskości między osobami komunikującymi się. To, co będzie na porządku dziennym wobec osób najbliższych, bądź znajomych, niekoniecznie sprawdzi się w kontaktach z osobami obcymi i z tymi, z którymi utrzymujemy stosunki oficjalne m. in. do załatwiania spraw w urzędach itp.

Pierwszym krokiem jest wybór kanału komunikacji – czyli drogi, którą informacja przenosi się od nadawcy do odbiorcy i związanych z tym narzędzi, którymi wysyłany jest przekaz.

Poszukujący pracy najczęściej odpowiada na ogłoszenie pracodawcy, a więc dostosowuje się do wybranego przez niego kanału. Jest to bierne poszukiwanie pracy. Natomiast aktywny uczestnik rynku pracy samodzielnie, nie czekając na inicjatywę pracodawcy kontaktuje się z nim. 

Korzystamy też z różnego rodzaju środków przekazu – mogą to  być gazety, magazyny, ulotki lub internet. Obecnie najczęściej właśnie w internecie, na forach tematycznych  szuka się informacji o ewentualnym pracodawcy i o tym, czego nie znajdzie się w oficjalnych źródłach na jego temat.  Także pracodawca może szukać informacji o interesującym go kandydacie  na jego profilach w mediach społecznościowych. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku należy jednak pamiętać, że taka informacja nie musi być w pełni wiarygodna.

W ogłoszeniu w medium papierowym lub w internecie  - informacja jest zwięzła, lakoniczna, ogólna. Tak naprawdę tego typy komunikaty nie zaprezentują danej osoby całościowo, głównie dlatego, że brakuje elementów komunikacji niewerbalnej. W mediach społecznościowych zastępuje ją w pewien sposób używanie odpowiednich emotikonów, jednakże w komunikacji oficjalnej nie jest to dobrze widziane. Zdani więc jesteśmy na przedstawienie się w taki sposób, aby pracodawca zainteresował się konkretnie naszą ofertą.

Łatwiejsza wydaje się już komunikacja przy użyciu telefonu, gdzie odpowiednie modulowanie głosu lepiej pomaga w zrozumieniu przez drugą stronę wysyłanych komunikatów - ponieważ rozmowa to nie tylko wypowiadanie słów, ale też tzw. parajęzyk, czyli natężenie i tempo mówienia, brzmienie głosu, modulacja, różnego rodzaju wtrącenia czy nawet przejęzyczenia. Dzięki temu już można w pewnym sensie poznać rozmówcę – można wyczuć, że np. zajmuje się czymś innym podczas rozmowy, jak i łatwiej przedstawić siebie w pozytywnym świetle mówiąc na temat i pewnie odpowiadając na pytania. 

Trudno wskazać, który sposób komunikacji przynosi najlepsze efekty. W dużej mierze zależy do od stanowiska, o które ktoś się ubiega i jego osobistych predyspozycji. Można powiedzieć, ze pracodawca jest na lepszej pozycji, bo może zatrudnić osobę nie widząc jej – wyłącznie na podstawie informacji pisemnych - przesłanych dokumentów. Tylko że później może okazać się, że człowiek o wysokim wykształceniu jednak nie ma odpowiednich kompetencji miękkich ważnych na danym stanowisku. Dlatego też nie wszyscy pracodawcy umieszczają ogłoszenia w mediach zakładając, że najlepszy pracownik to ten, który sam aktywnie szuka. Również dla osoby poszukującej pracy kontakt bezpośredni może przynieść wiele korzyści, gdy osoba ta umie się odpowiednio zaprezentować, ale można też wypaść niekorzystnie, będąc nieśmiałym czy gorzej się czując w danym dniu.

Dlatego warto zapoznać się z zasadami różnego rodzaju komunikacji, wiedzieć, jakie bariery w komunikacji możemy spotkać oraz jak słuchać aktywnie.

W obecnym czasie musimy przestawić się na komunikację głównie za pomocą internetu i telefonów, gdyż to jedyny kontakt, gdzie możemy się nawzajem usłyszeć lub zobaczyć.  Liczymy jednak wszyscy na to, że za jakiś czas będziemy mogli spotykać się osobiście. 

Aby rozmowa przebiegała sprawnie obie strony powinny zachowywać pewne ogólne zasady komunikacji, pamiętając jednak, że komunikacja interpersonalna na rynku pracy służy określonym celom. By je osiągnąć niezbędne jest postępowanie zgodne z regułami. Służą one bowiem nie temu, aby komunikację utrudniać, lecz by ją uprościć i dzięki temu dojść do celu.

Schemat rozmowy opiera się na trzech fazach:

1. Faza otwarcia.

Po przywitaniu, następuje prezentacja obu stron.

2. Faza postawienia tematu

Obie strony starają się przedstawić się w jak najlepszym świetle i uzyskać informacje poprzez zadawanie pytań.

3. Faza zamykająca

Mogą to być wypowiedzi zapowiadające zakończenie konwersacji, przy czym zgodnie z zasadami komunikacji pionowej dokonuje tego pracodawca. Może użyć formułek („zadzwonimy do pana”) lub wprost ogłosić swoją decyzję. Tu też następuje pożegnanie.

Warto wspomnieć o specyficznych barierach w komunikacji interpersonalnej na rynku pracy. Dla przypomnienia: barierami w komunikacji nazywamy przeszkody utrudniające, a nawet uniemożliwiające poprawną komunikację. Do takich barier zaliczamy czynniki zewnętrzne, np. hałas, ruch oraz czynniki wewnętrzne, np. różnica poglądów, stany emocjonalne. Wewnętrzne bariery komunikacyjne dzielimy na:

    • osądzanie (narzucanie własnych wartości i próby rozwiązywania problemów bez uwzględnienia reakcji odbiorcy),

    • decydowanie za innych (próba doprowadzenia do uległości odbiorcy poprzez pozbawienia go możliwości samodzielnego podjęcia decyzji),

    • uciekanie od cudzych problemów (brak chęci wysłuchania drugiej osoby, spłycanie jej przeżyć),

    • blokady językowe (stosowane świadomie lub nieświadomie).

Na rynku pracy do barier zewnętrznych można dodać kryzysy gospodarcze, pandemie, klęski żywiołowe, a także uwarunkowania historyczne i kulturowe Do wewnętrznych – strach przed odpowiedzią na ogłoszenie, niskie poczucie własnej wartości, lęk przed osobą, z którą będzie prowadziło się rozmowę.

Komunikacja interpersonalna ma ogromne znaczenie na rynku pracy. Na niektórych stanowiskach to wręcz podstawa sukcesu, a rozmowa kwalifikacyjna jest pierwszym takim sprawdzianem kandydata. Warto więc być nie tylko osobą kompetentną w swojej dziedzinie, ale też komunikatywną, otwartą na innych, asertywną i zaangażowaną. Wiedza i doświadczenie, to podstawa, ale nie na darmo w ogłoszeniach spotykamy (irytujące zazwyczaj) sformułowanie o młodym, dynamicznym zespole! 

Moje pomoce ;)

Nęcki Z., Komunikacja międzyludzka, Kraków-Kluczbork 2000

McKay M., Davis M.,  Sztuka skutecznego porozumiewania się

Morreale S., Spitzberg B., Barge J., Komunikacja między ludźmi: motywacja,wiedza, umiejętności Warszawa 2015