Co jest podstawą budowania dobrych relacji zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym? Z pewnością prawidłowa komunikacja, czyli taka, która prowadzi do wzajemnego zrozumienia.
Komunikacja - czyli wymiana informacji.
Rodzaje komunikatów zależą od postawy i zachowania zarówno odbiorcy jak i nadawcy. Niewłaściwy sposób komunikacji prowadzi do niezrozumienia, konfliktów, nieporozumień. Aby treść komunikatu odbierana była zgodnie z intencjami nadawcy, powinien on spełniać kilka warunków, m. in.:
Gdy warunki te nie są zachowane pojawiają się bariery komunikacyjne, czyli przeszkody utrudniające, a nawet uniemożliwiające poprawną komunikację. Rozmówcy nie mogą osiągnąć porozumienia albo z braku wzajemnego lub jednostronnego zrozumienia, albo zniekształceń komunikatów i ich niewłaściwej interpretacji. Bariery komunikacyjne powodują nie tylko brak zrozumienia między nadawcą a odbiorcą, ale też tworzenie nowych problemów oraz dystans i brak zaufania.
Do takich barier zaliczamy czynniki zewnętrzne, np. hałas, ruch oraz czynniki wewnętrzne, np. różnica poglądów, stany emocjonalne. Na niektóre czynniki zewnętrzne nie mamy wpływu, ale możemy starać się przełożyć rozmowę na bardziej dogodny dzień, zamknąć okno, gdy jest za gorąco lub uprzedzić rozmówcę, że np. źle się czujemy.
Bariery wewnętrzne są trudniejsze do usunięcia, ponieważ wymagają pracy nad sobą i dobrej woli obu stron. Poza tym często bariery te stosujemy nieświadomie.
Istnieje kilka podziałów barier w komunikacji, jedną z najbardziej znanych jest podział BarbaryKoc-Kozłowiec:
Podział Thomasa Gordona to trzy kategorie, podzielone na 12 rodzajów barier. Sam autor nazywa je „brudną dwunastką”:
1. Osądzanie
Osądzanie jest jedną z głównych barier komunikacyjnych, ponieważ każdy człowiek ma skłonność do oceniania innych - wg Carla Rogersa. Aby szukać rozwiązania danego problemu – najpierw trzeba dobrze znać osobę i problemy, z jakimi się boryka. To, e jakieś rozwiązanie sprawdziło się u mnie, to nie oznacza, że równie skuteczne będzie u mojego rozmówcy. Poza tym osądzanie tak naprawdę nie służy pozytywnemu rozwiązaniu problemu, a często obrażaniu, krytyce, wyśmianiu, zdegradowaniu rozmówcy, także manipulacji nim.
Przykłady: „Jak ty wyglądasz? Chyba nie chcesz tak wyjść do pracy!” „Świetnie gotujesz, ale gdybyś jeszcze był milszy dla innych to nie byłbyś takim odludkiem” „Co ty zrobiłeś z włosami? Wyglądasz jak bezdomny!”
2. Dawanie rozwiązań
Ma to na celu przede wszystkim wymuszenie uległości na rozmówcy.
Przykłady: „Natychmiast posprzątaj ten bałagan!”, (rozkazywanie). „Nie wolno ci korzystać z komputera przez tydzień!”, (zakazywanie). „Jeśli nie posprzątasz natychmiast tego bałaganu, to schowam ci smartfona!” (grożenie). „Jesteś leniwy, ja w twoim wieku pracowałam na dwóch etatach”, (moralizowanie). „Dlaczego położyłeś to tutaj, a nie tam? Nie wiesz, że miejsce tej rzeczy jest tam? Możesz na przyszłość kłaść to na miejsce?” Doradzaniem też nie zawsze osiągnie się zamierzony efekt, bo zła porada, nie w porę lub bez poznania rzeczywistego problemu – może go tylko pogłębić.
3. Unikanie udziału w troskach drugiego człowieka
Rozmówca nie ma ochoty poświęcać czasu ani uwagi drugiej osobie. Nie obchodzą go tak naprawdę jego emocje, problemy. Świadomość, że rozmówca polega na nas i oczekuje zrozumienia powoduje albo próby znalezienia szybkiego rozwiązania – nieadekwatne do stanu emocjonalnego rozmówcy albo lekceważenie tego, co mówi.
Przykłady: „Ja zrobiłbym w tej sytuacji tak…”; „Gdybyś tam nie poszedł, nie miałbyś teraz problemów!”; „Boli cię? Nie przejmuj się, teraz wszystkich coś boli…”; „To ciekawe, ale koniecznie muszę ci opowiedzieć kogo wczoraj spotkałam!”
Te bariery stosują głównie ludzi, którzy chcą uniknąć pewnych tematów, zwłaszcza takich, na które reagują emocjonalnie. Starają się wówczas skupić uwagę na samych sobie.
Bardzo ciekawą alternatywą jest klasyfikacja G Łasińskiego, który uwzględnił też bariery zewnętrzne, na które nie mamy pływu.
1. Bariery semantyczne dotyczące przepływu informacji.
2. Bariery psychologiczne dotyczące cech psychicznych uczestników rozmowy.
3. Bariery fizyczne i środowiskowe - niezależne od ludzi
Z pewnością każdy człowiek spotyka się z tymi barierami na co dzień, zarówno ze strony rozmówcy, jak i sam, może nawet nieświadomie, je stosuje. Ważne, aby umieć je rozpoznać i popracować nad sobą, aby nie korzystać z różnych „sztuczek”, które tak naprawdę do niczego nie prowadzą. Agresja zawsze będzie rodziła agresję. Nawet, jeśli próbujemy dopytywać czy logicznie argumentować – niekoniecznie przyniesie to oczekiwany skutek. Nie każdy potrzebuje natychmiastowego rozwiązania problemu lub dociekań. Na pewno za to każdy chce być wysłuchany. Uspokajanie także przynosi odwrotny skutek, bo dana osoba nie będzie spokojna, jeśli dręczą ją problemy, ale przede wszystkim chce o nich opowiedzieć.
Na specyficzne bariery możemy natknąć się w pracy: opiekuna, terapeuty czy asystenta. Warto poznać problemy i potrzeby ludzi, z którymi komunikować będziemy się na co dzień. I nie tylko stosować ogólne zasady komunikacji werbalnej i niewerbalnej, ale też uwzględnić zmiany chorobowe, psychiczne czy inwolucyjne u osób starszych. Dzięki temu komunikacja stanie się łatwiejsza i skuteczniejsza.
Może występować słabszy słuch, wzrok, ale także zaburzenia mowy oraz zaburzenia poznawcze. Spotkamy się z różnego rodzaju zachowaniami, takimi jak lęki, depresje, brak otwartości i zaufania. Przede wszystkim trzeba wówczas pamiętać o przyczynach takiego zachowania, a nie kategoryzować człowieka jako upartego, złośliwego, nie chcącego rozmawiać, niechętnego do współpracy.
Próbujmy różnych metod dotarcia do takiego człowieka. Starajmy się zminimalizować wpływ zakłóceń z zewnątrz. Dbajmy o warunki rozmowy, poświęćmy odpowiednią ilość czasu, mówmy wyraźnie i słuchajmy cierpliwie, gdyż nieraz będziemy musieli poświęcić więcej uwagi na zrozumienie tego, co druga osoba chce nam przekazać. Nie okazujmy zniecierpliwienia, nie pospieszajmy, nie wchodźmy rozmówcy w słowo. Cierpliwie powtarzajmy pytanie, gdy rozmówca nie dosłyszał - nawet kilka razy. Pytani - nie powtarzamy ostatniego słowa, ale całe zdanie. Osoba z niewyraźną mową też irytuje się, gdy jest nierozumiana. Starajmy się w miarę możliwości zrozumieć, o co chodzi - np. obserwując zachowanie, gesty - czyli zachowania niewerbalne. Pytania niech będą proste, otwarte, dostosowane do możliwości rozumienia przez rozmówcę. Oczywiście to, co mówimy – popieramy mimiką, gestami. I najważniejsze – pamiętamy o uśmiechu i pogodnym wyrazie twarzy.
A w sytuacjach, gdy podopieczny, pacjent nie chce rozmawiać – uszanujmy to. Nie próbujmy przełamać takiego milczenia na siłę. Możemy komunikować się w inny sposób, dając mu do zrozumienia, że jesteśmy w każdej chwili gotowi na rozmowę, nie zapominamy o nim i troszczymy się o niego.
Warto znać mechanizmy wg których przebiega proces komunikacji i warto znać bariery, jakie istnieją, aby umieć sobie poradzić z nimi oraz samemu ich unikać. To pozwala wystrzegać się wpływu i manipulacji innych, ale też ułatwia wyrażanie nam własnych odczuć i potrzeb.
Komentarze
Prześlij komentarz