Wszędzie czytamy i mówią nam: jedz błonnik, błonnik jest zdrowy. A co zrobić, jeśli odrzuca mnie od surowych owoców, warzyw, ziaren? Jeśli czuję, że mój organizm buntuje się przeciwko takiemu jedzeniu? Czy istnieją przeciwwskazania do spożywania błonnika?
Istnieją różne definicje błonnika, do końca może nawet nie zdefiniowano, co nim jest, ale ostatecznie przyjęło się uważać, że jest to pozostałość ścian komórkowych roślin odporna na działanie enzymów trawiennych.
Są to także substancje ze świata zwierzęcego, jak kolagen i chityna.
Głównym jednak źródłem błonnika pokarmowego w diecie człowieka są produkty zbożowe, warzywa, owoce oraz nasiona roślin strączkowych.
Błonnik pokarmowy spełnia ważną rolę w profilaktyce i leczeniu wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak: zaparcia, otyłość, kamica żółciowa, nowotwory jelita grubego, cukrzyca.
Błonnik nie jest "wymysłem" współczesności, bo już Hipokrates pisał o przeczyszczającym działniu nieoczyszczonych zbóż (pszenicy).
Zboża zawierają głównie
błonnik nierozpuszczalny (rozkładany na drodze fermentacji przez mikroflorę jelitową), podczas gdy warzywa, owoce i orzechy cechują się wyższym poziomem
błonnika rozpuszczalnego (wydalanego z organizmu w stanie nienaruszonym).
Rola błonnika w organizmie człowieka:
- wiąże wodę. kwasy żółciowe, absorbuje metale,
- wpływa na szybkość pasażu treści pokarmowej przez jelita,
- obniża poziom glukozy i cholesterolu we krwi,
- zwiększa masę kału.
- pobudza funkcje żucia i wydzielaniem śliny,
- ma udział w tworzeniu korzystnego podłoża dla rozwoju mikroflory bakteryjnej w jelicie grubym
- ma znaczenie w leczeniu otyłości - zmniejsza wartość energetyczną diety, daje poczucie sytości.
Działanie błonnika zależy od jego rodzaju. Np. błonnik nierozpuszczalny - zwiększa masę kału i częstotliwość wypróżnień. I bardziej efektywny jest w tej roli błonnik zbóż niż owoców. Natomiast błonnik rozpuszczalny obniża poziom cholesterolu we krwi, zmniejsza ryzyko zachorowań na niedokrwienną chorobę serca, obniża glikemię poposiłkową.
Czy to oznacza, że błonnik można jeść zawsze i bez ograniczeń?
Absolutnie nie!
Gdy zaczęła wchodzić „moda“, zresztą bardzo dobra, na musli, ziarna, ciemne pieczywo i wszystko, co zawiera dużo błonnika - chciałam i ja! I... skutki był odwrotne, a ja się źle czułam. Potem zdiagnozowano u mnie chorobę wrzodową.
Nie każdemu służy błonnik, a jego nadmiar także może wywołać skutki uboczne.
Wysokie spożycie błonnika może być przyczyną:
- niedoborów witamin - witaminy mogą się absorbować na błonniku, szczególnie dochodzi do zwiększonych strat witaminy D
- niedoborów składników mineralnych - szczególnie wapnia, żelaza i cynku.
- biegunek
- odwodnienia - błonnik wiąże wodę, utrudnia jej wchłanianie. Dlatego spożywając większą ilość błonnika nie można zapominać o większej ilość wody!
- utrudnienia we wchłanianiu leków o charakterze kwaśnym oraz zwiększenie wchłanialności leków o charakterze zasadowym.
Jeśli chcemy wprowadzić do diety większą ilość błonnika - róbmy to stopniowo. Ograniczymy obawy niepożądane, związane z nagłą zmianą diety, jak bóle brzucha, nadmiar gazów.
Wg WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) dzienne spożycie błonnika powinno wynosić około 20–40 gramów.
Przeciwwskazaniem do spożywania diety wysokobłonnikowej są:
- stany zapalne żołądka, trzustki, dróg żółciowych i jelit,
- nieżyty przewodu pokarmowego,
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
- stany pooperacyjne,
- choroby zakaźne,
- stany niedoboru białka i składników mineralnych.
Niekoniecznie jednak należy błonnik całkowicie wyeliminować z diety! W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.
Źródła:
"Rola włókna roślinnego w żywieniu człowieka" J. Hasik, A. Dobrzańska, E. Bartnikowska
"Podstawy żywienia klinicznego" L. Sobotka
"Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu" J. Gawęcki
