Ściąga z anatomii - komórki i tkanki

KOMÓRKA

• podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna każdego żywego organizmu,
• budowa komórki jest bardzo zróżnicowana w zależności od funkcji, jaką pełni,
• przyjmuje różne kształty i wielkość.

BUDOWA WEWNĘTRZNA KOMÓRKI

źródło: Zborowski "Mały atlas anatomiczny"

Błona komórkowa

• Lipidowo - białkowa
• otacza komórkę
• półprzepuszczalna (przepuszcza te składniki, które są potrzebne)
• umożliwia wymianę między środowiskiem wewnętrznym i zewnętrznym
• chroni
• oddziela od środowiska zewnętrznego

Cytoplazma – w niej organelle (galaretka)

• zbudowana z:

• białek
• kwasów nukleinowych
• tłuszczowych
• lipidów
• węglowodanów
• wody
• wielu związków mineralnych

Aparat Golgiego

• przetwarza, przebudowuje błony komórkowe
• transport substancji chemicznych
• uczestniczy w wewnątrzkomórkowej gospodarce wodnej

Lizosomy

• odpowiadają za trawienie
• za rozkład pochłoniętych substancji
• za usuwanie obumarłych części cytoplazmy

Siateczka śródplazmatyczna gładka

• ułatwia transport substancji w komórce
• synteza lipidów

Siateczka śródplazmatyczna szorstka

• synteza białek

Centriole

• biorą udział w procesie podziału komórki

Mitochondria (kształt fasolki)

• procesy oddychania
• wytwarzanie energii w komórce

Rybosomy (kształt ziarenek)

• odpowiadają za białka (budulec wszystkiego)

Mikrokosmki

wypustki na powierzchni błony komórkowej, zwiększają jej powierzchnię

Wakuole (wodniczki) – (małe pęcherzyki)

• zbiornik substancji zapasowych
• osmoregulator komórki

Jądro komórkowe

• znajduje się wewnątrz komórki
• otoczone własną błoną jądrową
• zawiera kod genetyczny
• steruje pracą całej komórki (komórka nie może funkcjonować bez)

Jąderko

• ciałko znajdujące się w jądrze
• przesyła informacje do rybosomów

źródło: Sylwanowicz, Michajlik, Ramotowski  "Anatomia i fizjologia człowieka"

JĄDRO KOMÓRKOWE

Większość komórek zwierzęcych posiada tylko jedno jądro, w organizmach wielokomórkowych (też człowiek) występują także komórki wielojądrzaste. Niektóre komórki wątroby posiadają dwa jądra:

• osteoblasty
• komórki tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej

Jądra dzielimy na  2 grupy:

• Jądra rozproszone
• Jądra pęcherzykowe

Głównym składnikiem jądra są kwasy nukleinowe:

• Kwas dezoksyrybonukleinowy DNA
• Kwas rybonukleinowy RNA

Jądro komórkowe otacza błona jądrowa, a jego protoplazma to karioplazma, zawiera:

• jąderka
• oraz nieregularne pasma lub ziarna chromatyny.

Chromatyna podczas podziału komórki układa się w pasemka – chromosomy metafazalne. Ich liczba jest wielkością stałą dla danego gatunku zwierzęcia.

Człowiek:
22 pary autosomów – chromosomów somatycznych
1 para chromosomów płciowych – heterochromosomów oznaczonych XY)

Zespół chromosomów człowieka nosi nazwę zespołu diploidalnego (podwójnego)
Jądro kieruje procesami przemiany materii i rozmnażaniem komórki przez podział pośredni.

W jądrze zachodzi synteza RNA oraz DNA, które przenikają do cytoplazmy i przenikają do cytoplazmy i wpływają na syntezę białka.
Komórka pozbawiona jądra nie może się rozmnażać i ginie..

TKANKA

Zespół komórek wykazujących wspólne pochodzenie i podobieństwo budowy oraz pełniących określone funkcje w organizmie.

TKANKA NABŁONKOWA

• pokrywa powierzchnię ciała (skóra)
• pokrywa wewnętrzne powierzchnie narządów i jam ciała
• tworzy wszystkie gruczoły
• najczęściej występującą funkcją jest jej udział w metabolizmie ustroju przez:
• wchłanianie substancji ze środowiska zewnętrznego
• przekształcanie ich w ustroju
• eliminowanie określonych substancji przez ustrój
• Rozróżniamy:
• nabłonek okrywający
• gruczołowy
• Komórki nabłonka mogą być:
• płaskie
• sześcienne
• walcowate
• cylindryczne
• mogą być wyposażone w rzęski (wypustki)
• Układ komórek nabłonka i liczna warstw pozawalają wyróżnić:
• nabłonki JEDNOWARSTWOWE:
• płaskie – w naczyniach krwionośnych, limfatycznych, w opłucnej, otrzewnej, osierdziu
• walcowate – w ścianach narządów przewodu pokarmowego, jajowodach, macicy
• sześcienne – na powierzchni jajników, w oskrzelikach oddechowych
• nabłonki WIELOWARSTWOWE
• Płaskie - zbudowany z kilku warstw komórek, z których zewnętrzne są spłaszczone. Warstwy wierzchnie złuszczają się.
• występuje w jamie ustnej do przełyku włącznie, w pochwie i na przedniej powierzchni rogówki. 
• Jeśli wierzchnie warstwy rogowacieją i obumierają, tworzą elastyczną, odnawialną powłokę ochronną pokrywającą u wszystkich kręgowców skórę (nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący to naskórek).
• Przejściowe - komórki najbardziej zewnętrznej spośród 3-5 warstw budulcowych nie mają stałego kształtu
• nabłonki WIELORZĘDOWE
• budują go wysokie komórki 
• Jądra są umieszczone w komórkach na różnych wysokościach (w wielu rzędach
• występuje w drogach oddechowych (jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach).
• Na wolnej powierzchni komórek występują liczne rzęski pomagające usuwać zanieczyszczenia, np. pyłowe.

źródło: Sylwanowicz, Michajlik, Ramotowski  "Anatomia i fizjologia człowieka"


TKANKA ŁĄCZNA

• jest bardzo rozpowszechniona w ustroju
• występuje w różnych postaciach
• zaliczane do tej tkanki różnią się budową i czynnościami, łączy je wspólne pochodzenie z tkanki zarodkowej oraz wspólne zadania odżywczo-podporowe
• Wszystkie te tkanki posiadają zdolność wytwarzania substancji międzykomórkowej, która ulega dalszym przemianom, tworząc włókna kolagenowe (klejodajne) i sprężyste

TKANKA MIĘŚNIOWA

• wyróżniamy 3 typy:
• gładka
• poprzecznie prążkowana (szkieletowa)
• poprzecznie prążkowana serca

TKANKA NERWOWA

• tworzy układ nerwowy.
• najważniejsza funkcja:
• odbieranie bodźców ze środowiska
• przekształcanie ich na podniety
• przewodzenie do ośrodków nerwowych
• przewodzi także impulsy z ośrodków nerwowych do narządów
• komórka nerwowa - neuron