CECHY CHARAKTERYSTYCZNE TKANKI MIĘŚNIOWEJ:
- komórki posiadają fibrylle aktynowe (cienkie) i fibrylle miozynowe (grube) tworzące układ tzw. sarkomer generujący ruch
- ważne są więc białka takie jak aktyna i miozyna – to one powodują skurcz mięśnia
- skurcz polega na przesuwaniu się filamentów aktynowych względem miozynowych, kosztem energii pochodzącej z hydrolizy ATP
- jony wapnia regulują oddziaływanie pomiędzy filamentami
- skurcz przenoszony jest na zewnątrz przez tkankę łączną
- komórki tworzą większe zespoły zwane mięśniami
RODZAJE MIĘŚNI:
- poprzecznie prążkowane (szkieletowe)
- zbudowane z włókien mięśniowych
- mają długość do kilkudziesięciu cm
- miofibryle ułożone są symetrycznie, w postaci prążków
- skurcz jest szybki, zależny od naszej woli
- sercowy (poprzecznie prążkowany serca)
- buduje ściany serca
- jest typowym mięśniem poprzecznie prążkowanym
- nie podlega naszej woli
- posiada własny automatyzm (sterowany przez układ bodźcowo – przewodzący)
- serce posiada własne łącza – węzły:
- węzeł zatokowo – przedsionkowy
- węzeł przedsionkowo – komorowy
- pęczek Hisa
- dwie odnogi pęczka Hisa
- włókna Purkiniego
Praca serca w skrócie:
- krew napływa do przedsionków, które na skutek bodźca kurczą się;
- otwierają się zastawki – krew napływa do komór;
- później napływa do dużych tętnic – rozkurcz
- gładkie - występują w ścianach naczyń i w narządach wewnętrznych (żołądek, jelita, macica, pęcherz i in.)
- Budowa:
- komórki mięśniowe czyli miocyty
- podzielone na bardzo małe włókna tzw. miofibryle
- ułożone w krzyżującą się szachownicę (brak prążkowania)
- skurcz jest powolny, długotrwały, niezależny od naszej woli
Budowa tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej:
- włókno mięśniowe poprzecznie prążkowane jest długą komórką
- posiada liczne jądra komórkowe
- otoczone jest błoną - sarkolema, która pokryta jest cienką warstwą tkanki łącznej tzw. śródmięsna
- wnętrze włókna mięśniowego wypełnia sarkoplazma
- wypełnione jest włóknami kurczliwymi – miofibrylle
- miofibrylle składają się z jeszcze cieńszych niteczek – miofilamenty, które zbudowane są z dwóch białek:
- aktyna i miozyna to białka ułożone poprzecznie w stosunku do siebie. (aktyna wchodzi w związki miozyny i powstaje skurcz)
- skurcz występuje pod wpływem bodźca, wyzwalają się jony wapnia
- obie te substancje białkowe ułożone są na przemian: łańcuchy aktyny wsunięte są między łańcuchy miozyny
- daje to w obrazie tzw. prążki jaśniejsze i ciemniejsze
- w zależności od ilości miofibrylli włókna mięśniowe są ubogie lub bogate w sarkoplazmę
włókna czerwone - bogate w sarkoplazmę
- zwierają więcej mioglobiny i wolniej podlegają zmęczeniu
- mioglobina jest związkiem podobnym z budowy i funkcji do hemoglobiny krwi, posiadającą dużą zdolność przyłączania tlenu, który stanowi rezerwę tlenową dla mięśni
- włókna czerwone występują zwłaszcza w:
- mięśniach gałki ocznej,
- oddechowych,
- żwaczach
włókna białe - uboższe w sarkoplazmę
- mają zdolność szybszego skurczu, ale szybciej ulegają zmęczeniu
Mięsień dzieli się na:
- pęczki mięśniowe, które dzielą się na :
- włókna mięśniowe
- miofibrylle
- miofilamenty (aktyna i miozyna)
- Wzajemny układ aktyny i miozyny daje poprzeczne prążkowanie
Pęczki posiadają:
- łącznotkankową osłonkę – omięsna wewnętrzna
- grupy pęczków otacza omięsna zewnętrzna
- mięsień jako całość pokryty jest włóknistą błoną namięsną,
- ta z kolei otoczona jest powięzią
- namięsna - przy skurczu porusza się wraz z mięśniem,
- natomiast powięź pozostaje nieruchoma
Z tak ukształtowanej tkanki mięśniowej zbudowana jest czynna część mięśnia – brzusiec, który na końcach przechodzi w:
- ścięgna, zbudowane z tkanki łącznej włóknistej lub
- rozcięgna w mięśniach płaskich
Brzusiec stanowi część kurczliwą mięśnia, natomiast ścięgna przenoszą siłę mięśnia na kości, do których się przyczepiają.
W mięśniach wrzecionowato wydłużonych (najczęściej w kończynach) występują dwa ścięgna:
- początkowe (głowa mięśnia) przytwierdzenie ścięgna początkowego do kości to przyczep początkowy
- końcowe (ogon) – przytwierdzenie ścięgna początkowego do kości to przyczep końcowy
Mięsień może mieć jedną lub więcej głów:
- mięsień dwugłowy
- mięsień trójgłowy
- mięsień czworogłowy
Mięśnie mogą mieć również w swej środkowej części ścięgno pośrednie, które dzieli mięsień na dwa brzuśce – jest to mięsień dwubrzuścowy.
 |
źródło: Zborowski A. Atlas anatomii człowieka
A. m. dwubrzuścowy B. m.
pierzasty C. m. wielobrzuścowy
D. m. wrzecionowaty (jednogłowy) E.
m.półpierzasty |
 |
źródło: Zborowski A. Atlas anatomii człowieka
F. m. płaski G. m. dwugłowy
H.
pochewka mięśnia: zbudowana z tkanki łącznej otaczającej ścięgno
mięśnia (1). Możemy wyróżnić część zewnętrzną - włóknistą (4) i część
wewnętrzną - maziową (8). Część maziowa jest błoną dwuwarstwową. Błona
wewnętrzna części maziowej (2) jest ściśle połączona ze ścięgnem, a
błona zewnętrzna (3) z częścią włóknistą (4). W przestrzeni między nimi
znajduje się maź (5). Między blaszkami torebki maziowej biegnie
połączenie tworzące krezkę (7), przez którą dochodzą naczynia krwionośne
i nerwy (6). |
Rodzaje mięśni:
- wrzecionowate
- dwugłowy
- pierzaste
- półpierzaste
- wielopierzaste
- płaskie ze smugami ścięgnistymi
- dwubrzuścowe
- okrężne
- zębate
- krótkie
- długie
- zewnętrzne
- pośrednie
- wewnętrzne
- i in.
Narządy pomocnicze mięśni:
- powięzie
- silna błona, która okrywa grupę mięśni lub pojedynczy mięsień
- pochewki ścięgien
- zbudowane w postaci cewek,
- pokryte błoną włóknistą,
- wzmocnioną więzadłami
- kaletki maziowe
- stanowią zewnętrzne wypuklenia torebki stawowej
- występują wszędzie tam gdzie mięśnie narażone są na tarcie
- mają zadanie ułatwić ślizganie mięśnia lub jego ścięgna
- bloczki mięśni
- służą do zmiany kierunku przebiegu ścięgna
- mogą stanowić punkt podparcia dźwigni
- mogą być kostne, chrzęstne lub więzadłowe
- trzeszczki
- stanowią odmianę bloczków
- ruchome kostki włączone w ścięgna niedaleko ich przyczepu
- troczki
- krótkie wiązki ścięgien blisko kości (zbiera wszystkie ścięgna)
