Toaleta jamy ustnej - algorytm

Cel toalety jamy ustnej:

• oczyszczenie jamy ustnej z resztek pokarmu
• zapobieganie stanom zapalnym i zakażeniom w jamie ustnej
• zlikwidowanie przykrego smaku i zapachu z ust
• poprawa samopoczucia pacjenta
• zapobieganie próchnicy
• pobudzenie wydzielania śliny
• Wykonanie masażu dziąseł
• leczenie określonych zmian patologicznych według zleceń lekarskich

Wskazania do wykonania toalety jamy ustnej:

• Pielęgnacja jamy ustnej jest szczególnie istotna u pacjentów z :
• zaburzeniami świadomości
• chory nieprzytomny
• zmniejszoną aktywnością psychoruchową
• zmniejszoną odpornością na zakażenia
• Zburzeniami połykania
• niemożnością przyjmowania pokarmów drogą doustną

Przeciwwskazania do wykonania toalety jamy ustnej:

• stany po niektórych zabiegach operacyjnych i urazach okolicy jamy ustnej
• urazy jamy ustnej
• całkowita ekstrakcja zębów (do 12 godz. po usunięciu zębów)

Zagrożenia występujące podczas toalety jamy ustnej:

• uszkodzenia błony śluzowej
• zachłyśnięcia się pacjenta
• przeniesienia drobnoustrojów
• krwawienia
• nasilenia dolegliwości bólowych

Zasady obowiązujące podczas toalety jamy ustnej:

• zapoznanie się ze stanem pacjenta i ocena stopnia jego samodzielności
• udzielenie pacjentowi informacji o istocie zabiegu oraz uzyskanie zgody pacjenta
• uzgodnienie pory wykonania pielęgnacji jamy ustnej
• szanowanie prawidłowych nawyków i zwyczajów higienicznych pacjenta
• stosowanie środków do płukania jamy ustnej, uwzględniając rodzaj zmian chorobowych

Czynności przygotowawcze:

1. Przygotowanie opiekunki:
• higieniczne mycie rąk
• zapoznanie się ze stanem pacjenta
2. Przygotowanie materiału, sprzętu, otoczenia:
3. Przygotowanie zestawu:
• miękka szczoteczka z małą główką i pasta do zębów lub twarda szczoteczka do mycia protez i pasta do mycia protezy
• lub kilka szpatułek z nawiniętą gazą, ewentualnie, pean z gazikiem
• gaziki
• szczoteczka do mycia języka
• nić dentysty
• roztwory, napary lub gotowe preparaty
• wazelina, 2% Alantan
• dwie miski nerkowate
• pojemnik na protezy
• ręcznik lub serweta ochronna
• chusteczki higieniczne
• źródło sztucznego światła (latarka)
• drewniana szpatułka, ewentualnie szczęko-rozwieracz
• rękawiczki jednorazowego użytku
4. Osłonięcie łóżka pacjenta parawanem
5. Przygotowanie pacjenta:
• uzyskanie zgody pacjenta przytomnego
• ułożenie pacjenta przytomnego w pozycji półwysokiej a nieprzytomnego w pozycji bocznej

Czynności właściwe:

1. Założenie rękawiczek.
2. Założenie ręcznika pod brodę pacjenta.
3. Wyjęcie protez jeżeli są obecne za pomocą chusteczki higienicznej lub gazika i odłożenie do specjalnego pojemnika.
4. Usunięcie za pomocą jałowego gazika zgromadzonej wydzielin w jamie ustnej.
5. Dokonanie oceny stanu jamy ustnej (błony śluzowej, języka i zębów).
6. Usunięcie za pomocą jałowego gazika zgromadzonej wydzieliny w jamie ustnej.
7. Nałożenie na suchą, czystą o miękkim włosiu szczoteczkę pasty do zębów (zamiast szczoteczki i pasty można zastosować szpatułkę owiniętą gazikiem i środki czyszczące).
8. Oczyszczanie dziąseł  w kierunku od tyłu do przodu jamy ustnej:
• ustawienie włosia szczoteczki pod kątem 45 stopni na dziąsłach w miejscu połączenia z zębami i skierowanie go w stronę dziąseł
• delikatne przesuwanie szczoteczki z dziąseł na zęby (można tę czynność powtórzyć kilka razy na każdym zębie lub wykonanie ruchów okrężnych na każdym zębie)
9. Oczyszczenie wewnętrznej powierzchni zębów:
• ustawienie włosia szczoteczki na zębie pod kątem 45 stopni
• skierowanie włosia w kierunku korony zęba
• delikatne przesuwanie szczoteczki z dziąseł na zęby (można tę czynność powtórzyć kilka razy na każdym zębie lub wielokrotne wykonanie ruchów do przodu i tyłu na przestrzeni kilku zębów lub wykonanie ruchów okrężnych na każdym zębie lub oczyszczanie strony wewnętrznej zębów przednią częścią szczoteczki, jeżeli jest ona za szeroka)
10. Oczyszczenie powierzchni gryzącej zębów.
11. Oczyszczenie tkanki znajdującej się pomiędzy wewnętrzną powierzchnią policzka a zębami za pomocą kilku ruchów.
12. Oczyszczenie szczęki dolnej w ten sam sposób co górnej.
13. Oczyszczenie podniebienia twardego za pomocą kilku delikatnych ruchów pośrodku i po obu jego stronach w kierunku od tylnej jego części do przodu.
14. Oczyszczanie grzbietu języka za pomocą kilku delikatnych ruchów pośrodku i po obu jego bokach.
15. Czyszczenie dodatkowo za pomocą nici dentystycznej.
16. Usuniecie szczoteczką nadmiaru pasty i wydzieliny u pacjentów z zachowanym odruchem połykania.
17. Umycie i założenie protez:
• dokładne wyszczotkowanie protez pod bieżącą wodą
• zanurzenie protez na kilka minut w środku czyszczącym
• wypłukanie po wyjęciu i założenie
18. Osuszenie twarzy i warg pacjenta i natłuszczenie ust pacjenta.
19. Usunięcie ręcznika spod brody pacjenta
20. Ułożenie pacjenta w wygodnej pacjenta dostosowanej do stanu zdrowia.

Czynności końcowe:

• uporządkowanie zestawu i użytych przyborów zgodnie z przyjętymi zasadami
• zapewnienie estetycznego wyglądu najbliższego otoczenia
• zapewnienie czystości bielizny pościelowej i osobistej pacjenta
• zdjęcie rękawiczek
• higieniczne mycie rąk
• udokumentowanie wykonania zabiegu oraz zaobserwowanych zmian w obrębie jamy ustnej