Niestety, nie każdemu jest dane tak iść pod błękitnym niebem. Czasami trzeba się od nowa nauczyć chodzić, a rolą opiekuna jest pomoc w tym przedsięwzięciu. Czy idąc ulicą ktoś z nas zastanawia się, w jakiej jest akurat fazie chodu? Która część stopy dotyka podłoża, a która odrywa się od podłoża? Robimy to wszystko automatycznie. Jak więc pomóc osobie po długim unieruchomieniu, aby znów zaczęła chodzić na własnych nogach? Z pewnością łatwiej pomóc innym, gdy wiemy: co to jest chód, na czym polega i co dzieje się w poszczególnych fazach.
Chód - seria cyklicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia, powodujących przesunięcie środka ciężkości, a w rezultacie całego ciała.
Cykl chodu - jest to ruch wykonywany przez idącego pomiędzy kontaktem pięty z podłożem, a ponownym zetknięciem tej samej pięty z podłożem. W czasie cyklu każda kończyna przechodzi fazę podporu i przenoszenia.
FAZA PODPORU - zaczyna się dla każdej kończyny dolnej z chwilą zetknięcia pięty z podłożem, a kończy się w chwili oderwania palucha od podłoża. Można podzielić ją na:
- kontakt pięty z podłożem,
- "stopa płaska" - cała powierzchnia stopy przylega do podłoża,
- pełne obciążenie - środek ciężkości ciała znajduje się dokładnie nad środkiem geometrycznym styku stopy z podłożem,
- przetaczanie stopy, tzw. propulsja - jest to różnica czasu pomiędzy oderwaniem od podłoża pięty obciążonej kończyny dolnej i palców tej samej stopy,
- oderwanie palucha od podłoża
FAZA PRZENOSZENIA - zaczyna się od oderwania od podłoża palucha, kończy z chwilą zetknięcia pięty tej samej kończyny z podłożem. Dzieli się na:
- przyspieszenie - gdy kończyna znajdująca się z tyłu w stosunku do tułowia (zakroczna) przemieszcza się do przodu w płaszczyźnie strzałkowej ("goni" ciało),
- przenoszenie właściwe - oś poprzeczna stawu skokowo - goleniowego znajduje się w płaszczyźnie głównej czołowej, w tym momencie, poprzez zgięcie w poszczególnych stawach, przenoszona kończyna jest funkcjonalnie najkrótsza,
- hamowanie - zwolnienie tempa ruchu kończyny ku przodowi i przygotowanie jej do przejęcia masy ciała, kończyna dolna znajduje się w wykroku.
Rodzaje chodów patologicznych
- Chód koszący - w niedowładzie połowicznym, osoba idąca zatacza charakterystyczne półkręgi
- Chód spastyczny lub nożycowy - przy niedowładzie spastycznym kończyn dolnych, charakteryzuje się nadmiernym krzyżowaniem kończyn.
- Chód paretyczny - przy niedowładzie wiotkim, kończyny "załamują się" podczas chodzenia.
- Chód ataktyczny - przy ataksji móżdżkowej; chód jest niepewny, na szerokiej podstawie, idący ma skłonność do zbaczań, nadmiernego zginania kolan, występuje brak równowagi.
- Chód tylnopowrózkowy, defiladowy - przy zaburzeniach czucia głębokiego. Chory jakby maszerował na defiladzie - mocno zgina kolana i wyrzuca podudzia do przodu.
- Chód parkinsonowski - drobnymi krokami, bez współruchów kończyn górnych, chory ma problem z rozpoczęciem ruchu.
- Chód histeryczny - zaburzenia czynnościowe, dziwaczny.
- Chód szczudłowy - porażenie zginaczy podeszwowych stopy. Chory obciąża wyłącznie piętę
- Chód zapadający - przykurcz zgięciowy w stawach biodrowych i kolanowych.
- Chód kłaniający - przykurcz lub sztywność w stawie biodrowym przy jednoczesnym ograniczeniu ruchów kręgosłupa w odcinku lędźwiowym
- Chód brodzący - w obustronnej niewydolności mięśni zginaczy grzbietowych stóp. Chory wysoko unosi kończyny.
- Chód kaczkowaty - dysplazja lub zwichnięcie obu stawów biodrowych, chory kiwa się na boki.
- Chód kołyszący - koślawość i szpotawość kolan i podudzi.
- Chód przeciwbólowy - ostroga piętowa, stany zapalne kości, więzadeł, stawów.
- Chód na szerokiej podstawie, marynarski - zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego, uszkodzenia więzadeł pobocznych piszczelowych i strzałkowych, uszkodzenie łąkotek stawu kolanowego.
Przyczynami chodu patologicznego są:
- bóle w kończynach dolnych
- zmiany patologiczne w układzie kostno - stawowym
- sztywność stawów
- ubytki i niedowłady mięśniowe
- niektóre choroby układu nerwowego powodujące zaburzenia czucia
Nauka chodzenia
Nauka chodzenia zaczyna się od pionizacji
1. W łóżku chorego:
- unoszenie głowy
- półsiad (przy pomocy wezgłowia, drabinek)
- siad prosty
- siad z nogami zwieszonymi
2. Przyłóżkowa lub na stole pionizacyjnym
- stół pionizacyjny daje możliwość ćwiczenia wydolności układu krążeniowo - naczyniowego (próba ortostatyczna - badanie reakcji układu krążenia na zmianę pozycji ciała z leżącej na stojącą), jeżeli nie ma tego typu zaburzeń - można ten etap pominąć
- Czasami pacjent może czasowo korzystać z wózka inwalidzkiego: wówczas musi nauczyć się poruszać wózkiem w różnym terenie i pokonywać przeszkody.
Chód zaczyna się od:
- chodu w barierkach, gdzie są specjalne żerdzie pozwalające regulować szerokość i wysokość ułożenia stóp. Następnie:
- ćwiczenia równoważne w barierkach
- pokonywanie dystansu w barierkach, zwracając uwagę na zachowanie faz chodu
- opanowanie chodu czterotaktowego - jest to sposób poruszania się również o kulach:
- pierwsza kończyna
- kula po stronie przeciwnej
- druga kończyna (chora)
- druga kula
(lub: najpierw kula, potem pierwsza kończyna, druga i na końcu druga kula)
- chód trójtaktowy:
- pierwsza kula
- druga kula
- pierwsza kończyna
- druga kończyna
(lub: obie kule, potem jedna kończyna i druga kończyna)
- chód dwutaktowy (kangurowy)
- dwie kule do przodu
- obie nogi do przodu
- chodzenie w balkoniku
- chodzenie przy użyciu kul (łokciowych, pachowych)
- chodzenie przy pomocy laski
- nauka chodu na różnych podłożach (miękkie, twarde, śliskie)
- nauka chodu z pokonywaniem wysokości, pokonywanie schodów (do góry zaczynamy od zdrowej kończyny, przy schodzeniu od chorej)
- nauka upadania (nie bronić się przed upadkiem, odrzucić kule, amortyzować upadek przez ugięcie stawów łokciowych)
