Odleżyny są konsekwencją długotrwałego, nie zmieniającego się ucisku na tkankę. Dochodzi wówczas do zaburzenia ukrwienia, a tym samym niedotlenienia i niedożywienia tkanek. Powstaje martwica czyli miejscowe obumarcie tkanek lub narządów. W miarę oddzielania się tkanek martwiczych powstają trudno gojące się owrzodzenia (rany), ulegające zakażeniu.
Odleżyny prowadzą do poważnych powikłań, takich jak:
- zakażenie
- posocznica
- zapalenie szpiku i kości
- przetoki
- rak
Przyczyny powstawania odleżyn
Czynniki wewnętrzne:
- stan ogólny i odżywienie (wyniszczenie, otyłość),
- typ budowy ciała
- ograniczenie ruchomości lub unieruchomienie
- nietrzymanie moczu lub stolca
- zaburzenie lub brak czucia bólu itp.
- dodatkowe choroby, np. cukrzyca, miażdżyca
- stosowanie leków:
- sterydoterapia
- chemioterapia
- leki uspokajające i przeciwbólowe
- duszność
- zmiany pH skóry
- zakażenia wewnętrzne
- zakażenie bakteryjne skóry
Czynniki zewnętrzne:
- długotrwały nie zmieniający się ucisk na tkankę np. długotrwałe leżenie na plecach
- tarcie - przesuwanie ciała po podłożu np. chory stara się przesunąć pośladki nie unosząc ich
- przesuwanie części lub całego ciała chorego względem podłoża w sposób powodujący fałdowanie skóry
- uszkodzenie tkanek wywołane urazem, stłuczeniem
- w czasie zabiegów pielęgnacyjnych
Czas, w którym powstają odleżyny może wahać się od dwóch do kilku godzin
Lokalizacja
Na ciele są miejsca bardziej i mniej narażone na odleżyny. Najczęściej są to miejsca, gdzie odległość między skóra, a znajdującym się pod nią kośćmi jest mniejsza
Gdy człowiek leży na plecach odleżyny powstają najczęściej:
- wzdłuż kręgosłupa - szczególnie narażona jest kość krzyżowa
- na pośladkach
- na potylicy
- na łokciach
- na piętach
- na łopatkach
Gdy człowiek leży na boku, najczęstsze miejsca powstawania odleżyn to:
- okolica stawu biodrowego
- okolice kostek
- małżowina uszna i miejsca za uszami
- kolana (strona wewnętrzna)
- ud
- ramię
Jednak w przypadku błędów w pielęgnacji odleżyny mogą powstać w każdym miejscu ciała.
skala wg Torrence´a (jest to najczęściej stosowany podział stopnia zaawansowania odleżyn)
Pierwszy stopień:
Blednące zaczerwienienie, rumień (skóra nie jest uszkodzona), lekki ucisk palca powoduje zblednięcie tego zaczerwienienia, co wskazuje, że mikrokrążenie nie jest jeszcze zatrzymane i uszkodzone
Drugi stopień:
Nieblednące, powiększające się zaczerwienienie, powierzchowna nadżerka, tkanka twarda w dotyku (po zakończeniu ucisku rumień nie ustępuje, może pojawić się powierzchowny obrzęk, otarcie, przerwanie ciągłości naskórka i pęcherze) – zwykle towarzyszy temu ból
Trzeci stopień:
Głębokie uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z tkanką podskórną. Widoczne głębokie ubytki tkanki, rana otoczona jest rumieniem i obrzękiem, brzegi rany są dobrze odgraniczone, dno rany może być wypełnione żółtymi masami rozpadających się tkanek lub czerwoną ziarniną – uszkodzone tkanki znajdują się poniżej zakończeń nerwowych, stąd zwykle nie są bolesne
Czwarty stopień:
Uszkodzenie rozpościera się w stronę tłuszczowej tkanki podskórnej, dochodzi do kości, występuje martwica z odczynem zapalnym kości i odczynowym zapaleniem stawów, widoczna obumarła tkanka. Brzeg odleżyny jest raczej dobrze odgraniczony lecz martwica obejmuje także otaczające ją warstwy skóry – dno może być pokryte czarną martwicą
Piąty stopień:
Zaawansowana martwica – rozpościera się w stronę powięzi i mięśni (stan ogólnego zakażenia organizmu) – w ranie są rozpadające się masy tkanek i czarna martwica
Najważniejsza w profilaktyce odleżyn jest
zmiana pozycji. Oprócz tego ważne jest:
- zachowanie higieny i czystości ciała,
- używanie odpowiednich kosmetyków,
- właściwe odżywianie,
- prawidłowe pościelenie łóżka - nie może być fałd, załamań, a już na pewno okruchów!
- przewiewna odzież,
- właściwa temperatura otoczenia
Jak widać - w tej kwestii bardzo dużo zależy od opiekuna medycznego!
