Na wiosnę o witaminach

Witaminy -   to substancje o różnym składzie chemicznym, w niewielkich ilościach niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Hipowitaminoza – niedobór witamin przyjmowanych z pokarmem jak i w postaci farmakologicznej wpływające na prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka

Awitaminoza – brak witaminy w organizmie

Hiperwitaminoza – nadmiar witaminy w organizmie

 

Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w:

 

wodzie - nie są magazynowane w organizmie i brak ich w pożywieniu może dość szybko wywołać objawy awitaminozy

• C
• z grupy B
• PP
• kwas foliowy

tłuszczach - organizm może je gromadzić w formie zapasu w wątrobie i innych narządach wewnętrznych, dlatego objawy ich braku występują dopiero po dłuższym czasie ich niedoboru w pożywieniu.

• A
• D 
• E
• K

A (retinol) 

 potrzebna do utrzymania w prawidłowym stanie skóry i tkanek, reguluje adaptację wzroku do światła (akomodacja wzroku), warunkuje prawidłowy wzrost, rozwój organizmu i pośrednio bierze udział w jego odporności,

źródła witaminy A:

• żółtko jaj
• tłuste ryby
• mleko, masło
• podroby (wątroba wieprzowa)
• żółte i pomarańczowe warzywa (marchew)
• warzywa zielone (natka pietruszki)

Niedobór powoduje:

• suchość i rogowacenie skóry
• zanik wydzielania gruczołów łzowych
• suchość i rozmiękanie rogówki
• ślepotę zmierzchową (kurza ślepota)

Nadmiar powoduje:

• wypadanie włosów
• zmiany na skórze
• bóle kończyn
• u dzieci - zaburzenia kostne (bolesne guzy)

D (kalcyferol) 

wpływa na transport wapnia z krwi do kośćca (reguluje gospodarkę wapniowo – fosforową)

źródła witaminy D:

• helioterapia – działanie promieni słonecznych (wytwarzana jest witamina D3)
• jaja (żółtko)
• ryby (fosfor)
• mleko i przetwory mleczne (masło, śmietana, jogurty)

Niedobór powoduje:

• krzywicę u dzieci
• rozmiękanie kości (zwłaszcza u kobiet)
• zaburzenia w budowie zębów

Nadmiar powoduje:

• rozrzedzenie kości
• wapnienie tkanek miękkich
• apatię

E (tokoferol)

reguluje procesy rozrodcze, hamuje gromadzenie w organizmie nasyconych kwasów tłuszczowych, wpływa na hamowanie procesów starzenia

źródła witaminy E:

• w tłuszczach nasion roślin zbożowych (kiełki roślinne)
• zielone warzywa
• oleje roślinne (soja)

K 

bierze udział w procesie krzepnięcia krwi, jest syntetyzowana w obecności niektórych bakterii w przewodzie pokarmowym 

źródła witaminy K:

• kiwi
• natka pietruszki
• brokuły
• szparagi
• grejpfruty

Niedobór powoduje:

• bardzo rzadko spotykany, gdyż witaminę tę wytwarza flora bakteryjna przewodu pokarmowego
• u noworodków - wskutek złego przenikania wit. K - krwiomocz, krwawe wymioty i stolce, krwawe wylewy do jam ciała
• u dorosłych: skaza krwotoczna

Witaminy rozpuszczalne w wodzie:

C (kwas askorbinowy)

 związek o silnych właściwościach utleniających i redukcyjnych (uszczelnienie śródbłonka naczyń)

 źródła witaminy C:

• cytryny
• papryka
• porzeczki
• agrest
• aronia
• pigwa
• natka pietruszki
• kapusta i ogórki kiszone
• ziemniaki
• grejpfrutyjl
• kiwi
• pomarańcze i mandarynki

Witamina C wykorzystywana jest jako odtrutka – związane jest to z procesem utleniania  (zatrucie alkoholowe)

Niedobór witaminy C powoduje:

• osłabienie odporności organizmu
• szkorbut – rozpulchnienie, krwawienie dziąseł i wypadanie zębów

Witamina C zapobiega:

• pękaniu drobnych naczyń krwionośnych  (włosowatych) tworzeniu pajączków
• chorobom zakaźnym (bakteryjnym i wirusowym)

B1 (tiamina) 

bierze udział przede wszystkim w przemianie węglowodanów i umożliwia prawidłowe spalanie glukozy, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego (głównie ośrodkowego)

źródła występowania:

• produkty roślinne – głównie ziarna zbóż
• mleko
• jaja
• mięso zwierzęcym (wątroba wieprzowa i drobiowa)
• drożdże

Niedobór witaminy B1 to:

• choroba beri – beri - występuje głównie w krajach azjatyckich i związana jest z niedoborem lub całkowitym brakiem witaminy B1 – zapalenie wielonerwowe, które może doprowadzić do porażeń, a także zaniku mięśni szkieletowych
• łuszczenie naskórka, nadmierną suchość skóry i łamliwość włosów
• uporczywe bóle głowy i złe samopoczucie

B2 (ryboflawina) 

występowanie jak B1, niedobór jej oprócz zmian w układzie nerwowym powoduje zmiany skórne, ponieważ bierze ona dodatkowo udział w procesach utleniania tkankowego

niedobór powoduje:

• wyprysk skórny podobny do zmian trądzikowych (umiejscawia się w okolicach brody i podbródka)
• łuszczenie i suchość skóry
• niedokrwistość organizmu i zaburzenia czucia
• predyspozycje do występowania zmian w kącikach ust (zajady)
• może prowadzić do zapalenia rogówki oka
• może prowadzić do osłabienia mięśniowego
• upośledzenie wzrostu u osób młodych – udział w syntezie tkankowej

B6 (pirydoksyna) 

bierze udział w przemianie białkowej

źródła występowania:

• mięso (głównie podroby)
• mleko
• drożdże
• zielone części roślin

Niedobór witaminy B6 powoduje:

• zmiany skórne (stany zapalne)
• zaburzenia nerwowo – mięśniowe dołączające się do choroby beri – beri

B12 (kobalamina) 

bierze udział w wytwarzaniu i dojrzewaniu krwinek czerwonych

• źródła występowania:
• drożdże
• mięso
• grzyby – niewielkie ilości
• białko jaja kurzego

Niedobór jej to:

• niedokrwistość krwinek czerwonych

PP (niacyna) 

bierze udział w procesach oddychania tkankowego, stosuje się przy odmrożeniach, wrzodziejącym zapaleniu jelit, zapaleniach jamy ustnej i schorzeniach skóry

źródła występowania:

• drożdże
• otręby pszenne
• wątroba

niedobór jej powoduje 

• rumień lombardzki, jego objawy to: zaczerwienienie spowodowane zapaleniem skóry nieosłoniętych części ciała (dłonie, twarz, okolice szyi, okolicy zausznej) 
• biegunki spowodowane stanem zapalnym śluzówki przewodu pokarmowego 
• zaburzenia OUN charakteryzujące się otępieniem lub spowolnionym myśleniem