Węglowodany - związki organiczne, zbudowane z atomów węgla, wodoru i tlenu, rozkładają się w przewodzie pokarmowym na cukry proste. Są potrzebne, czy nie?
Węglowodany dzielimy na:
CUKRY PROSTE
- jednocukry (cukry proste o niewielkiej ilości atomów węgla w cząsteczce) - monosacharydy:
- glukoza, fruktoza - w owocach, w miodzie,
- galaktoza - składnik cukru mlekowego
CUKRY ZŁOŻONE
- dwucukry (powstają przez połączenie dwóch cząsteczek jednocukrów z wydzieleniem wody) - disacharydy:
- sacharoza - cukier z buraków cukrowych i trzciny cukrowej,
- laktoza - składnik mleka,
- maltoza - składnik piwa i kukurydzy
- wielocukry - węglowodany bardziej złożone - polisacharydy:
- skrobia - obecna w zbożach, bulwach (ziemniaki), korzeniach, roślinach strączkowych, ziarnach
- błonnik
Węglowodany rozkładają się w przewodzie pokarmowym na cukry proste i dostarczają nam bardzo ważnego składnika:
glukozy
Uzyskana podczas trawienia węglowodanów glukoza poprzez krew trafia do komórek organizmu. Wchłanianie glukozy do krwi następuje w jelicie cienkim. Dzięki uwalnianej insulinie (hormonowi wytwarzanemu przez trzustkę) przez białka transportujące dostaje się do wnętrza komórek. Niektóre komórki jednak nie potrzebują insuliny, gdyż wchłaniają glukozę bezpośrednio z krwi, np. komórki mózgu, nerek, czerwone ciałka krwi, naczynia krwionośne czy włókna nerwowe. Gdy w organizmie glukozy jest zbyt mało - następuje zahamowanie wydzielanie insuliny, aby zaopatrzyć w glukozę najważniejsze narządy.
Organizm potrafi zmagazynować pewne zapasy glukozy w postaci glikogenu. Przechowywany jest w wątrobie - może być w razie potrzeby użyty przez całe ciało oraz w mięśniach - wykorzystywany wyłącznie przy wysiłku fizycznym.
Gdy glukozy jest zbyt mało:
Stan, gdy stężenie glukozy we krwi jest za niski (poniżej 50-60 mg/dL) nazywamy
HIPOGLIKEMIĄ
Przyczyny:
- drastyczna dieta i głodówka
- długotrwała biegunka
- braku apetytu przy chorobach
- intensywny wysiłek fizyczny
- za dużo alkoholu
- niektóre leki
- niektóre choroby (np. niedoczynność tarczycy)
Ok. 3-5 godzin po ostatnim posiłku stężenie glukozy we krwi obniża się. Następuje zahamowanie wydzielanie insuliny, aby zaopatrzyć w glukozę najważniejsze narządy, przede wszystkim mózg.
Wątroba zaczyna uwalniać glukozę z zapasu glikogenu. Za pomocą adrenaliny (hormonu stresu) tłuszcz rozkłada się na kwasy tłuszczowe - w wątrobie przemieniają się w związki ketonowe i glicerol - w glukozę. W następnej kolejności dołączają do tego procesu nerki. Dalej ulegają rozpadowi białka, które także przemieniane zostają w glukozę, ale wytwarza się przy tym szkodliwy produkt uboczny - amoniak.
Objawy niedocukrzenia
- osłabienie
- zawroty głowy
- głód
- senność
- rozdrażnienie
z czasem:
- agresję i apatię
- niezdolność do działania
- utratę przytomności
- śpiączka
W przypadku hipoglikemii - ale tylko gdy chory jest przytomny - należy podać mu coś zawierającego cukier (słodki napój, ciastko) W przypadku utraty przytomności przez chorego - wzywamy pomoc medyczną.
Za dużo cukru:
Podwyższone stężenie glukozy we krwi nazywamy
HIPERGLIKEMIĄ.
Od 100 do 125 mg/dL (na czczo) - stan przedcukrzycowy
Powyżej 126 mg/dL (w dwóch pomiarach) - cukrzyca
Wyższy poziom cukru może występować u zdrowych osób bezpośrednio po obfitym posiłku.
Przyczyny:
- niszczenie komórek trzustki przez system immunologiczny organizmu (cukrzyca typu I)
- mała aktywność fizyczna
- otyłość
- nadciśnienie
- zaburzenia lipidowe
Obawy:
- cukromocz
- częste oddawanie moczu
- osłabienie
- spadek wagi ciała
- wzmożone pragnienie
- zaburzenia widzenia
- choroby skóry (świąd, grzybica)
Skutki:
- uszkodzenia tkanek
- uszkodzenia i upośledzenie funkcjonowanie narządów wewnętrznych: serca, nerek
- zaburzenia krzepliwości krwi
- upośledzenie wzroku, zaćma
- zaburzenia lipidowe prowadzące do miażdżycy
- zmiany w nerwach obwodowych powodujące zaburzenia czucia bólu
- uszkodzenia enzymów
- powstawanie wolnych rodników, przez to uszkodzenia kolagenu
Gdy chcemy utrzymać prawidłową sylwetkę, myślimy o zdrowym odżywianiu lub diecie - najczęściej pierwszą myślą jest "odstawić cukier". Czy dobrze? I tak, i nie. Jak widać - cukier jest niezbędny do życia, a dostarczają go spożywane węglowodany.
Wróćmy do początku: cukry proste: szybko trawione i wchłaniane do krwi, poziom glukozy wrasta, uwalnia się insulina, poziom glukozy spada - i znów chce nam się jeść najlepiej coś słodkiego. Czyli nie tędy droga. Zwłaszcza, że nadmiar glukozy przekształcany jest w tłuszcz.
Najlepiej dostarczać organizmowi cukry złożone.
Są one trawione długo, poziom glukozy nie spada zbyt prędko, a więc dłużej czujemy się syci i nie sięgamy po przekąski. Mamy też energię, mózg funkcjonuje sprawnie i nie brakuje nam sił.
Jedzmy więc te "dobre" węglowodany, które znajdują się w:
- mące pełnoziarnistej (a więc i w pełnoziarnistym pieczywie, makaronie)
- kaszy (gryczanej, kuskus)
- ciemnym ryżu
- warzywach strączkowych
- płatkach owsianych
- owocach
- warzywach (bulwiaste, korzeniowe)
Rola węglowodanów w organizmie:
- Zapotrzebowanie organizmu na węglowodany - to ok. 50-60% całościowego zapotrzebowania organizmu ludzkiego na energię.
- Energia ta służy do utrzymania ciepłoty ciała, działania organów.
- Są budulcem dla błon komórkowych
- Glukoza to w zasadzie jedyne źródło energii dla mózgu.
- Mają znaczenie w gospodarce wodnej organizmu
- Dzięki nim organizm prowadzi oszczędną gospodarkę białkami i tłuszczami.
- Błonnik - działa korzystnie na perystaltykę jelit.
