Ściąga z anatomii - układ nerwowy

Układ nerwowy pod względem ANATOMICZNYM dzieli się na:

• OŚRODKOWY (CENTRALNY) CUN lub OUN
• OBWODOWY
• AUTONOMICZNY

Ośrodkowy i obwodowy tworzą układ SOMATYCZNY

W odróżnieniu od autonomicznego (niezależnego od naszej woli) zawiaduje on czynnościami zamierzonymi.

FUNKCJA:

• kontrola i koordynacja pracy poszczególnych części ciała
• odbieranie bodźców z otoczenia i wnętrza organizmu oraz reagowanie na nie
• Również ŚWIADOMOŚĆ, OSOBOWOŚĆ, EMOCJE, UCZUCIA, NASTROJE, MYŚLI, PAMIĘĆ – to stany nieodłącznie związane z układem nerwowym.

 BUDOWA:

układ nerwowy zbudowany jest z NEURONÓW czyli komórek nerwowych oraz tkanki towarzyszącej – NEUROGLEJU

KOMÓRKA NERWOWA - NEURON - jednostka strukturalna oraz czynnościowa układu nerwowego, posiada:

• ciało komórki oraz
• wypustki:
• dendryty - krótkie i silnie rozgałęzione, przewodzą impulsy w kierunku ciała neuronu
• aksony - zazwyczaj długa, pojedyncza, w mniejszym stopniu rozgałęziona wypustka, przewodzi impulsy od ciała neuronu do innych komórek

pod względem ilości wypustek wyróżnia się neurony:

• jednobiegunowe – posiadają jedną wypustkę – akson (neuryt)
• dwubiegunowe – dwie wypustki (dendryty)
• wielobiegunowe – więcej dendrytów

Pod względem kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na:

• czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora do ośrodka;
• ruchowe (odśrodkowe), biegnące od ośrodka do efektora;
• kojarzeniowe (pośredniczące), występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.

Neurony łączą się ze sobą, a także z innymi komórkami (komórki wydzielnicze, mięśniowe, receptory) za pomocą synapsy.

SYNAPSA składa się z:

• zakończenia presynaptycznego
• szczeliny synaptycznej
• zakończenia postsynaptycznego

Wyróżnia się:

• synapsy elektryczne bardzo szybko przewodzące oraz
• synapsy chemiczne o mniejszej prędkości przewodzenia impulsów. Przewodzą one za pośrednictwem neuroprzekaźników:
• adrenalina
• noradrenalina
• acetylocholina
• serotonina
• histamina
• dopamina

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

Ośrodek nerwowy jest to skupisko neuronów, które odpowiadają pewnym funkcjom.

W skład OUN wchodzi:

• mózgowie (w jamie czaszki)
• rdzeń kręgowy (w kanale kręgowym)

W zależności od budowy mówimy o różnych strukturach jeśli chodzi o mózgowie.

Z punktu widzenia fizjologii, czyli tego, jakie ośrodki znajdują się w mózgu  - mózgowie składa się z:

• mózgu (dwie półkule mózgowe)
• pnia mózgu (podstawa czaszki)
• móżdżku

Stadia rozwoju OUN:

1. płytka nerwowa
2. bruzda nerwowa
3. cewa nerwowa, która zawiera kanał centralny – przekształca się w rdzeń nerwowy
4. pierwotne pęcherzyki mózgowe, które przekształcają się w:
• przodomózgowie
• śródmózgowie
• rdzeniomózgowie
5. wtórne pęcherzyki mózgowe:
• kresomózgowie
• międzymózgowie
• śródmózgowie
• tyłomózgowie wtórne
• rdzeniomózgowie

Po zakończeniu rozwoju:

Mózgowie składa się z:

• mózgu, czyli kresomózgowia i międzymózgowia
• śródmózgowia
• mostu móżdżku
• rdzenia przedłużonego

Pień mózgu składa się z:

• śródmózgowia
• mostu
• rdzenia przedłużonego

Rdzeń przedłużony następnie przechodzi w rdzeń kręgowy

OPONY MÓZGOWE

Skupisko tkanki nerwowej, otoczone jest trzema oponami

• oponą twardą
• oponą pajęczą (pajęczynówką)
• oponą miękką (naczyniówka)

opona twarda

• wyścieła jamę czaszki przylegając i częściowo zrastając się z kośćmi
• tworzy sierp mózgu rozdzielający jego półkule
• tworzy namiot móżdżku, rozdzielający mózg od móżdżku
• pomiędzy oponą twardą a pajęczą znajduje się przestrzeń podtwardówkowa

opona pajęcza

• jest gładka
• przylega do opony twardej
• między oponą pajęczą a oponą miękką znajduje się przestrzeń (jama) podpajęczynówkowa,
• wypełniona jest płynem mózgowo – rdzeniowym
• podzielona jest beleczkami i blaszkami na zbiorniki
• zawiera naczynia zaopatrujące UON w krew

opona miękka

• zrasta się z powierzchnią kory mózgowej

Mózgowie zbudowane jest z:

• istoty szarej, zawierającej
• ciała neuronów jako kora mózgu i móżdżku
• jako jądra podkorowe
• i istota szara rdzenia kręgowego
• istoty białej, zawierającej:
• wypustki komórek nerwowych wraz z ich osłonkami
• wewnątrz półkul mózgowych w istocie białej znajdują się jądra podkorowe, odpowiadające za:
• koordynacją ruchów
• stan świadomości
• emocje

• wewnątrz mózgowia występują komory mózgowia wypełnione płynem mózgowo – rdzeniowym. Wyróżnia się:
• komorę boczną - parzystą – połączoną otworami międzykomorowymi z komorą trzecią
• ta z kolei wodociągiem mózgu, czyli wodociągiem syriusza łączy się z komorą czwartą, położoną w tylnej części mózgowia, łączącą się z przestrzeniami otaczającymi rdzeń kręgowy

Kora mózgowa

• tworzy ją około 10 mld komórek nerwowych
• ułożonych w sześciu warstwach o różnej grubości.
• Przeciętna grubość kory wynosi ok. 3 mm.
• Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje znaczną powierzchnię. Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu zwiększona
• jej powierzchnia całkowita (po rozprasowaniu) wynosi ok. 2,2 m2.

PŁYN MÓZGOWO – RDZENIOWY

• Płyn mózgowo-rdzeniowy jest jasną i przezroczystą cieczą.
• Ilość płynu zbliżona do zwykłej szklanki (200 ml) otacza mózg i rdzeń kręgowy wypełniając przestrzeń podpajęczynówkową, komory mózgowia oraz kanał środkowy rdzenia kręgowego.
• Podlega ciągłemu krążeniu.
• Wytwarzany jest w komorach mózgu, skąd przechodzi do przestrzeni podpajęczynówkowej i dalej przedostaje się do naczyń żylnych odprowadzających krew z mózgowia, krąży też w rdzeniu kręgowym

funkcje:

• Dla mózgowia stanowi warstwę ochronną, swoisty amortyzator chroniący przed urazami.
• redukuje względną masę rdzenia kręgowego i mózgu około trzydziestokrotnie.
• Pomaga w szybkim wyrównywaniu ciśnień wewnątrz zamkniętej przestrzeni jaką stanowi czaszka. Przy wzroście ciśnienia wewnątrz czaszki odpływ płynu-mózgowo rdzeniowego częściowo kompensuje ten niekorzystny stan.

skład:

• Najbardziej zbliżony jest do osocza krwi, jednak w przeciwieństwie do niego praktycznie nie zawiera białka, cholesterolu, mniej jest w nim potasu, wapnia, glukozy, mocznika i kwasu moczowego, ale więcej kreatyniny.
• Oprócz tego jest praktycznie bezkomórkowy, normalnie zawiera mniej niż 5-6 komórek w μl (mm3). W różnych stanach chorobowych skład płynu mózgowego zmienia się. Ten fakt wykorzystuje się w diagnostyce różnych chorób, np. wodogłowie – płyn nie może się przedostać (przeszkoda)

BUDOWA MÓZGU

Zbudowany z 2 półkul połączonych ciałem modzelowatym – spoiwo wielkie

Posiada 3 powierzchnie:

• górnoboczną
• przyśrodkową
• dolną

Posiada 3 bieguny:

• czołowy
• skroniowy
• potyliczny

Posiada 5 płatów:

• czołowy
• ciemieniowy
• skroniowy
• potyliczny
• wysypowy

• Powierzchnia półkuli pokryta jest korą wytwarzającą zakręty i bruzdy. Na powierzchni górnobocznej znajduje się bruzda środkowa. Oddziela ona płat czołowy od ciemieniowego tworząc zakręt: zaśrodkowy (pole czuciowe) – odbiór bodźców
• przedśrodkowy (pole ruchowe) – przetworzenie, analiza i reakcja

W korze mózgu w obu półkulach zlokalizowane są ośrodki czynnościowe. Odpowiadają one za poszczególne rodzaje aktywności. Ośrodki czynnościowe (nerwowe) – jest to skupisko neuronów

• Pole ruchowe znajduje się w zakręcie przedśrodkowym
• Pole wzrokowe znajduje się w płacie potylicznym
• Pole słuchowe i węchowe znajduje się w płacie skroniowym
• Pola wyższych czynności psychicznych – w biegunach czołowych
• W półkuli dominującej (najczęściej lewej) znajdują się ośrodki mowy
• Ośrodek ruchowy mowy znajduje się w płacie czołowym
• Ośrodek czuciowy mowy znajduje się w płacie skroniowym
• Płat wysypowy wraz z zakrętem obręczy hipokampem i ciałem migdałowatym odpowiada za procesy zapamiętywania i emocje
• Niemota (afazja ruchowa) – niemożność artykułowania mowy rozumiejąc ją
• Niemota (afazja czuciowa) – nierozumienie mowy artykułując ją
• Ośrodki tworu siatkowatego odpowiadają za świadomość i zasypianie
• Ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym zwanym oscylatorem odpowiada za utrzymanie cyklu wdech – wydech bez udziału świadomości
• Ośrodek krążeniowy odpowiada za utrzymanie ciśnienia tętniczego krwi i czynność serca
• Ośrodek wymiotny, kaszlowy mikcyjny – kontrola oddawania moczu

Podwzgórze posiada ośrodki, mające wpływ na  funkcje związane z utrzymaniem stałości środowiska wewnętrznego (HOMEOSTAZY) i przetrwaniem gatunku, reguluje następujące czynności:

• gospodarkę wodną i mineralną – posiada tzw. osmoreceptory, wrażliwe na ciśnienie osmotyczne krwi i zawartość wody, a efektem ich pobudzenia jest uczucie pragnienia
• ciepłotę ciała (jesteśmy stałocieplni)  – znajdują się ośrodki utraty i produkcji ciepła
• głód i sytość – spadek glukozy, omdlenia lub senność
• funkcje rozrodcze – pod wpływem testosteronu wykształca się męski, a pod wpływem estrogenu żeński ośrodek rozrodczy
• czynności przysadki mózgowej (hormon – gruczoł dokrewny)
• reakcje emocjonalne – agresja, ucieczka, gniew i niezadowolenie
• układ współczulny i przywspółczulny (autonomiczny)

Wzgórze – jest głównym ośrodkiem przekaźnikowym i integrującym w mózgu,  położonym głęboko w jego części centralnej

• Odbiera bodźce czuciowe wszystkich rodzajów oprócz zapachu
• Jest strukturą kontrolującą czuwanie
• uczestniczy w procesach związanych z pamięcią i emocjami
• odbiera informacje słuchowe i wzrokowe

Układ piramidowy warunkuje wykonywanie ruchów dowolnych - okolica ta znajduje się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego

Móżdżek leży ku tyłowi od śródmózgowia mostu rdzenia przedłużonego. Ma kształt elipsy, składa się z:

• części środkowej zwanej robakiem
• dwóch półkul prawej i lewej

Jest regulatorem zborności ruchów (zamierzonych), warunkuje zachowanie równowagi ciała. Objawy uszkodzenia móżdżku:

• niemożność utrzymani stojącej postawy ciała (astazja)
• obniżenia napięcia mięśniowego (atonia)
• osłabienie siły skurczów mięśni (astenia)
• niezborność (ruchy niezamierzone)

Mózg noworodka waży około 350 g i stanowi około jednej dziewiątej masy całego ciała.

U osoby dorosłej jego waga waha się  od 1 do 2,5 kg według wartości uśrednionych jest to  przeważnie 1375 gramów.

Mózgi kobiet ważą średnio o 150 gramów mniej

Mózg u osoby dorosłej wynosi ok. 2% masy ciała.

 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

Zwój nerwowy – skupisko neuronów poza ośrodkowym układem nerwowym, np.:

• splot słoneczny
• gwiaździsty
• barkowy

Składa się z:

12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych

Nerw zbudowany jest z:

• grupy włókien nerwowych – aksonów lub długich wypustek neuronów
• oraz komórek nerwowych
• i innych komórek łączących, które je chronią

włókna nerwowe są połączone w pęczki, otoczone osłonkami, zbudowanymi z tkanki łącznej

PĘCZKI otoczone są zewnętrzną osłonką zwaną nanerwiem

Większość nerwów obwodowych przewodzi informacje do i z OUN i dlatego określa się je mianem nerwów mieszanych

NERWY CZASZKOWE

1. Nerw węchowy przewodzi bodźce czuciowe z jamy nosa do mózgu
2. Nerw wzrokowy przewodzi bodźce wzrokowe z siatkówki do mózgu; uszkodzenie powoduje ślepotę
3. Nerw okoruchowy - uczestniczy w ruchach gałek ocznych przy porażeniu opada powieka górna i powstaje zez rozbieżny, uszkodzenie spowoduje brak akomodacji
4. Nerw bloczkowy - uczestniczy w ruchach gałek ocznych; uszkodzenie – podwojenie widzenia
5. Nerw trójdzielny - przewodzi bodźce ze skóry twarzy i uczestniczy w procesie żucia, posiada włókna czuciowe i ruchowe, dzieli się na:
• nerw oczny
• szczękowy
• żuchwowy
6. Nerw odwodzący - uczestniczy w ruchach gałek ocznych, przy porażeniu występuje zez zbieżny
7. Nerw twarzowy - kontroluje ruchy mimiczne twarzy i przewodzi bodźce smakowe z języka do mózgu; przy porażeniu chory nie może podnieść lub opuścić kącika ust, twarz staje się asymetryczna, chory ma trudności w wymawianiu zgłosek wargowych, nie może gwizdać
8. Nerw przedsionkowo – ślimakowy - przewodzi bodźce słuchowe i bodźce służące zachowaniu równowagi z ucha wewnętrznego do mózgu, uszkodzenie powoduje niedosłuch, zawroty głowy,  oczopląs
9. Nerw językowo – gardłowy - kontroluje ruchy mięśni gardła, przewodzi bodźce smakowe z języka do mózgu, odpowiedzialny za ruchy połykania; przy porażeniu – zaburzenia połykania
10. Nerw błędny - kontroluje ruchy gardła, uczestniczy w regulacji narządów położonych w obrębie szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej, unerwia większość narządów wewnętrznych (płuca, serce); w momencie podrażnienia – mogą wystąpić wymioty lub kaszel (biegnie aż do żołądka).
11. Nerw dodatkowy - kontroluje ruchy mięśni szyi, ramion i krtani; przy porażeniu chory z trudnością obraca głowę w bok i występuje utrudnienie unoszenia barków (czyli wzruszania ramionami)
12. Nerw podjęzykowy - kontroluje ruchy języka

Spośród XII par nerwów czaszkowych:

• część to nerwy ruchowe
• część czuciowe
• część mieszane

NERWY RDZENIOWE

• biorą początek lub kończą się w istocie szarej rdzenia kręgowego
• rdzeń kręgowy rozpoczyna się na wysokości skrzyżowania piramid rdzenia przedłużonego
• leży w kanale kręgowym i kończy się stożkiem rdzeniowym, który przedłuża się w nić końcową, dochodzącą do kości krzyżowej
• w rdzeniu kręgowym obserwuje się dwa wyraźne zgrubienia:
• w odcinku szyjnym
• w odcinku lędźwiowym
• występowanie zgrubień jest związane ze zwiększonym obszarem unerwienia jakim są kończyna górna i dolna
• w linii środkowej na powierzchni przedniej rdzenia widoczna jest szczelina pośrodkowa przednia, a bocznie od niej znajdują się symetryczne bruzdy boczno – przednie, z których wychodzą korzenie brzuszne, ruchowe
• na powierzchni tylnej, grzbietowej rdzenia pośrodku jest bruzda pośrodkowo – tylna, a bocznie od niej znajdują się symetryczne bruzdy boczno – tylne
• na przekroju poprzecznym rdzenia widoczna jest istota biała położona w obwodzie i szara leżąca w środku

Nerwy rdzeniowe dzielą się na:

• odcinek szyjny (8 par nerwów) – ich gałęzie przednie tworzą 2 sploty:

1. szyjny (4 pary nerwów) – od C1 do C4, unerwia:

• mięśnie nad i podgnykowe
• mięśnie szyi i skórę szyi
• okolicę potyliczną
• małżowiny uszne
• obręcz kończyny górnej i okolicy podobojczykowej

Nerw przeponowy jest:

• najdłuższym i największym odgałęzieniem
• przechodzi do śródpiersia przedniego
• biegnie między opłucną i osierdziem
• jego gałęzie unerwiają:
• opłucną śródpiersiową
• osierdzie ścienne
• przeponę

Porażenie nerwu przeponowego:

• jednostronne – powoduje wysokie ustawienie przepony po stronie porażonej
• obustronne – utrudnia, a często uniemożliwia oddychanie

ramienny (4 pary nerwów) – dzieli się na część:

nadobojczykową: unerwia mięśnie i skórę obręczy kończyny górnej, klatki piersiowej i grzbietu

Wyróżniamy następujące nerwy:

• nerw piersiowy długi
• nerw grzbietowy łopatki (splot krótki)
• nerw piersiowo – grzbietowy
• nerw podobojczykowy (splot krótki)
• nerw nadłopatkowy
• nerw podłopatkowy
• nerw pachowy (długi) – unerwia mięsień:
• naramienny
• obły mniejszy
• staw ramienny

podobojczykową :

• nerw mięśniowo – skórny
• nerw pośrodkowy – porażenie prowadzi do powstania tzw. ręki błogosławiącej: podczas próby zgięcia palców kciuk, palec wskazujący i częściowo środkowy pozostają wyprostowane, zginają się jedynie palce – czwarty i piąty
• nerw łokciowy – porażenie (często przy złamaniach kości ramiennej); palce są nadmiernie wyprostowane w stawach śródręczno paliczkowych, zgięte w stawach międzypaliczkowych  oraz zaburzone jest przywodzenie i odwodzenie palców na skutek porażenia mięśni glistowatych i międzykostnych, ułożenie palców przypomina szpony (ręka szponiasta)
• nerw promieniowy – największy nerw splotu, główny nerw, zaopatrujący mięśnie prostowniki kończyny górnej; porażenie powoduje powstanie tzw. ręki opadającej (wiotkość)
• nerw skórny przyśrodkowy ramienia
• nerw skórny przyśrodkowy przedramienia

2. odcinek piersiowy (12 par nerwów - międzyżebrowe – biegną w przestrzeniach międzyżebrowych ku przodowi, ostatni nerw biegnie poniżej dwunastego żebra i nazywa się nerwem podżebrowym

Nerwy międzyżebrowe górne Th1 – Th6 unerwiają tylko klatkę piersiową

Nerwy dolne  Th7 – Th12 unerwiają klatkę piersiową i ścianę jamy brzusznej

3. odcinek lędźwiowy – splot  (5 par nerwów) – unerwia:

• gałęzie krótkie mięśni grzbietu
• gałęzie długie mięśni brzucha i kończyny dolnej:
• nerw biodrowo – podbrzuszny
• nerw biodrowo – pachwinowy
• nerw płciowo – udowy
• nerw skórny boczny uda
• nerw udowy – porażenie osłabia ruchy zginania uda w stawie biodrowym i znosi prostowanie kończyny w stawie kolanowym ( nie stoimy i nie chodzimy )
• nerw zasłonowy – unerwia wszystkie mięśnie grupy przyśrodkowej uda
• Porażenie uniemożliwia zbliżanie ud, założenie porażonej kończyny na zdrową

4. odcinek krzyżowy - splot (5 par nerwów) – leży w miednicy mniejszej po stronie bocznej kości krzyżowej, gałęzie tego splotu unerwiają:narządy miednicy mniejszej

• krocze
• narządy płciowe zewnętrzne
• skórę i mięśnie obręczy dolnej
• większą część kończyny wolnej dolnej
• Splot krzyżowy utworzony jest z gałęzi brzusznej nerwu lędźwiowego L5
• Nerwów krzyżowych S1 – S5 i gałęzi brzusznej nerwu guzicznego CO1
• Odgałęzienia splotu dzielimy na gałęzie krótkie, które unerwiają:
• mięsień gruszkowaty
• zasłaniacz wewnętrzny
• mięśnie bliźniacze
• mięsień czworoboczny uda
• staw biodrowy
• Gałęzie długie odchodzą od splotu krzyżowego (5 par) i są to:
• nerw pośladkowy górny – przy porażeniu chód jest kaczkowaty
• nerw pośladkowy dolny – porażenie utrudnia prostowanie kończyny w stawie biodrowym – chory nie może chodzić po schodach i wstawać z pozycji siedzącej
• nerw skórny tylny uda – unerwia skórę pośladka i powierzchnię tylną uda (przy porażeniu brak czucia)
• nerw kulszowy – największy nerw ustroju, wychodzi z miednicy przez część dolną otworu kulszowego , wnika pod mięsień pośladkowy wielki, dalej biegnie w dół między mięśniami grupy tylnej uda i na różnej wysokości uda dzieli się na:
• nerw piszczelowy – i jego końcowe gałęzie unerwiają wszystkie mięśnie grupy tylnej goleni i mięśnie podeszwy stopy oraz skórę łydki i stopy, porażenie powoduje niemożność zgięcia stopy i palców, które ustawiają się szponowato (chory nie może wspiąć się na palcach stopy)
• nerw strzałkowy wspólny – dzieli się na:
• nerw strzałkowy głęboki – porażenie to niemożność wyprostowania stopy (nie można stanąć na pięcie)
• nerw powierzchowny – porażenie powoduje szpotawe ustawienie stopy (chory opiera się na brzegach bocznych stopy)
• Porażenie całego nerwu strzałkowego wspólnego powoduje występowanie chodu koguciego, przy długotrwałym porażeniu powstaje stopa końsko – szpotawa (stopa zgięta i odwrócona w pozycji przywodzenia)
• nerw sromowy – unerwia:
• narządy płciowe zewnętrzne
• mięśnie i skórę krocza

5. odcinek guziczny (1 para nerwów guzicznych) – najniższa gałąź splotu krzyżowego, zaopatruje skórę i mięśnie okolicy kości guzicznej

 AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY (WEGETATYWNY)

Reguluje czynności:

• mięśnia sercowego
• mięśni gładkich
• gruczołów wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego

Kontroluje funkcje:

• nie podlegające naszej woli
• przebiegają poza świadomością

Warunkuje stałość środowiska płynnego komórek ustroju

Skład płynów ustrojowych, ich temperatura ilość i rozmieszczenie zależy od działania układu autonomicznego na układ:

• krążenia
• pokarmowy
• oddechowy
• moczowy
• na gruczoły wydzielania wewnętrznego

Dzieli się na część:

1. Współczulną
2. Przywspółczulną

Znaczna większość narządów otrzymuje włókna z obu tych części. Działają one na narządy antagonistycznie, np.: czynność serca hamują włókna przywspółczulne nerwu błędnego (serce pracuje wolniej), a pobudzają włókna współczulne pnia współczulnego,

Przenoszenie impulsów nerwowych z komórki nerwowej na komórkę i narząd wykonawczy zachodzi dzięki wytwarzaniu przez nie substancji chemicznych

Nerwy cholinergiczne uwalniają na zakończeniach acetylocholinę

Nerwy noradrenergiczne uwalniają noradrenalinę

Część współczulna – komórki macierzyste są w jądrach pośrednio bocznych leżących w słupach bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego od C8 do L3

Tworzą tzw. słup, czyli  pień współczulny – nerwy rozłożone są równomiernie

Część współczulną tworzą 3 grupy zwojów

Pień współczulny leży blisko trzonów kręgowych po obu stronach kręgosłupa

Topograficznie wyróżniamy w nim odcinki:

• szyjny
• piersiowy
• brzuszny
• miedniczy

Część przywspółczulna – ośrodki centralne UN mieszczą się w pniu mózgu

Nerwy układu przywspółczulnego wychodzą z pnia mózgu i części krzyżowej

Kierują się do wszystkich narządów

WPŁYW POBUDZANIA UKŁADU WEGETATYWNEGO NA POSZCZEGÓLNE NARZĄDY

NARZĄD	WSPÓŁCZULNY	PRZYWSPÓŁCZULNY
oko	rozszerzenie źrenicy	zwężenie źrenic
gruczoły łzowe	zwiększenie
ślinianki	wydzielanie gęstej śliny w małej ilości	zwiększenie wydzielania rozrzedzonej, wodnistej śliny
oskrzela	rozszerzenie	zwężenie
serce	przyśpieszenie czynności, rozszerzenie naczyń wieńcowych	zwolnienie
żołądek	zahamowanie ruchów i wydzielanie soku żołądkowego, zwężenie odźwiernika	przyspieszenie ruchów, wzrost wydzielania soku
jelita	hamuje ruchy perystaltyczne i zmniejsza wydzielanie gruczołów	przyspiesza perystaltykę i zwiększa wydzielanie gruczołów

Funkcją układu współczulnego jest przygotowanie organizmu do sytuacji stresowych, czyli:

• przyspiesza pracę serca
• zwiększa dostawę glukozy do mózgu i mięśni
• podwyższa ciśnienie tętnicze
• rozszerza oskrzela
• rozszerza źrenice
• zwiększa wydzielanie potu
• zwiększa wydzielanie adrenaliny w nadnerczach (hormonu walki i ucieczki)

Funkcja układu przywspółczulnego:

• zwalnia akcję serca
• przyspiesza perystaltykę jelit
• obniża ciśnienie tętnicze
• odpowiada za odpoczynek organizmu

Część jelitowa autonomicznego UN składa się ze zwojów i splotów

Znajdują się one w ścianie narządów przewodu pokarmowego, zalicza się tu:

• splot mięśniowy Auerbacha
• splot podśluzówkowy Meissnera