Właściwie co to jest "opieka"? Niby proste słowo, który posługujemy się codziennie, ale już przy próbie definicji - nie jest tak łatwo.Z całą pewnością jest to pilnowanie, dbanie o kogoś. udzielanie pomocy, zaspokajanie potrzeb, wykazywanie zainteresowania.Każda osoba wymaga opieki ze strony innych. W różnych okresach życia zmienia się rodzaj i zakres tej opieki, co uwarunkowane jest wiekiem i stanem zdrowia.
W pedagogice i medycynie opieka definiowana jest jako:
- dawanie oparcia i wsparcia potrzebnego do zachowania równowagi biologicznej i psychicznej oraz zdrowia i dobrej jakości życia
- zapewnienia prawidłowego rozwoju i doprowadzenia jednostki do dojrzałości umożliwiającej przedłużenie gatunku
- zaspakajanie potrzeb, których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić
Swoistość opieki polega na tym, że dokonuje się ją jako ciągłe, systematyczne, cykliczne, najczęściej bezinteresowne (z wyjątkiem opieki świadczonej w ramach umowy o pracę), zaspokajanie przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego w oparciu o relacje opiekuńcze zachodzące pomiędzy nimi oraz wynikające z ponoszenia odpowiedzialności przez opiekuna za biorcę opieki.
Opieką otaczamy tych wszystkich, którzy nie są zdolni do radzenia sobie w życiu. Najczęściej jest to uwarunkowane wiekiem lub stanem zdrowia. Ze względu na różnorodność form i różny zakres opieki, której podmiotem i przedmiotem jest człowiek możemy nazywać je ogólnie opieką międzyludzką.
Najbardziej odzwierciedlającą ideę opieki międzyludzkiej jest opieka nieprofesjonalna, sprawowana przez osoby nie mające przygotowania zawodowego do tego rodzaju działalności, a wiedza i umiejętności praktyczne niezbędne w świadczeniu opieki są wynikiem przestrzegania norm społecznych, zwyczajów, obyczajów kulturowych, religijnych, bądź mają charakter incydentalnych, spontanicznych zachowań intuicyjnych. Działania opiekuńcze w zakresie opieki nieprofesjonalnej są podejmowane przez rodzinę, sąsiadów, przyjaciół, kolegów, wolontariuszy.
Opiekunem nieprofesjonalnym jest więc każda osoba, która świadczy opiekę, a nie jest przedstawicielem zawodu, legitymującym się uznawanym wykształceniem w zakresie nauk opiekuńczych.
Samoopieka
to szczególna forma opieki nieprofesjonalnej, a jej istotą są działania inicjowane i podejmowane przez samego człowieka , aby utrzymać się przy życiu w zdrowiu i dobrej kondycji, wyznaczane potencjałem zdolności i możliwości człowieka dbania o siebie. Samoopieka jako zespół działań celowych i ciągłych stanowi styl życia jednostki, który charakteryzuje się dążeniem człowieka do jego dobrostanu i rozwoju.
Styl życia
zespół codziennych zachowań, specyficznych dla danej jednostki lub zbiorowości. Kształtuje się w procesie wzajemnego oddziaływania bardzo szeroko pojętych warunków życia oraz indywidualnych wzorów zachowań, zdeterminowanych przez czynniki społeczno-kulturowe i cechy osobiste jednostek.
Pomaganie
polega na dokonaniu wysiłku dla dobra innej osoby w celu ulżenia jej w czymś lub poratowaniu w trudnej sytuacji, np. zdrowotnej, samoobsługowej.
Przejawia się w działaniach skierowanych na:
- zwiększenie wewnętrznych możliwości osoby, udzielanie informacji niezbędnych do normalnego funkcjonowania
- doradzanie w problemowych sytuacjach
- instruowanie w zakresie procedur i algorytmów postępowania
- wyrażanie zrozumienia, współczucia w zmartwieniach
- dokonanie określonych zabiegów leczniczo-pielęgnacyjnych
- podejmowanie czynności wspomagających odzyskanie utraconych funkcji
- przystosowywanie się do nowych warunków życia
- uświadamianie i wzmacnianie poczucia w zakresie możliwości samodzielnego pokonywania trudności i radzenia sobie
- zwiększanie zewnętrznych (środowiskowych) możliwości osoby
- usuwanie czynników szkodliwych w środowisku
- udostępnianie i dostarczanie przedmiotów, sprzętu
- pobudzanie aktywności zaradczej
Pomoc
jest formą wsparcia skierowanego do człowieka, która umożliwia przezwyciężenie własnych problemów, trudności, konfliktów, oraz wyzwala wiarę we własne siły, doprowadza do mobilizowania sił, co przyczynia się do samodzielnego pokonywana przez niego trudności, jak również pełniejszego rozwoju w granicach możliwości i zdolności indywidualnych.
Problem
- wg J. Kozieleckiego to rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot, nie może rozwiązać na podstawie dotychczas posiadanej wiedzy i jego rozwiązania czyli osiągnięcia ostatecznego celu, wymaga nowych informacji, które podmiot wytwarza w procesie myślenia.
- to sytuacja trudna lub trudności , które powstają w trakcie ludzkiej działalności niektóre z tych czynności stanowią dla człowieka problem.
- to sytuacja nowa dla podmiotu, powstaje wtedy gdy człowiek spotyka się z jakąś sytuacją po raz pierwszy, chociaż nie każda nowa sytuacja stanowi problem.
- to sytuacja niepewna lub zaskakująca, niepewność, nieokreśloność.
W sytuacji, kiedy człowiek sam nie radzi sobie z czynnościami życia codziennego i problemami zdrowotnymi lub nie otrzymuje wystarczającej pomocy ze strony rodziny, zmuszony jest korzystać z różnych form opieki profesjonalnej.
Staje się wówczas biorcą opieki świadczonej przez pracowników instytucji ochrony zdrowia i/lub opieki społecznej. Każdy człowiek w różnych okresach życia jest dawcą lub biorcą opieki, czyli opiekunem lub podopiecznym.
Opieka profesjonalna oparta jest na wiedzy zdobytej w wyniku systematycznego kształcenia i uzyskaniu niezbędnych kwalifikacji do świadczenia określonego zakresu opieki, zgodnie ze standardami i przestrzeganiem obowiązujących zasad.
Wyróżniamy dwie formy opieki:
1. SPOŁECZNĄ
jest jedną z najstarszych form udzielania świadczeń przez społeczeństwo na rzecz osób potrzebujących pomocy
świadczenia te są realizowane przez miejskie i gminne ośrodki pomocy społecznej oraz przez powiatowe centra pomocy rodzinie
finansowane są przez gminy i z budżetu państwa
oferowana jest pomoc finansowa, rzeczowa i usługi opiekuńcze
usługi opiekuńcze są współfinansowane przez podopiecznego, w wysokości proporcjonalnej do jego dochodów
koszt godziny opieki i zasady współfinansowania przez podopiecznego, ustala Gmina
Usługi opiekuńcze są realizowane w dwóch formach:
- stacjonarnej - domy pomocy społecznej, środowiskowe domy wsparcia
- domowej – usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze realizowane w domu podopiecznego.
2. ZDROWOTNĄ
Jest to całokształt działalności zmierzającej do zapewnienia ochrony zdrowia ludności, której celem jest utrzymanie jak najlepszego stanu zdrowia całego społeczeństwa.Działania te realizowane są przy pomocy systemu opieki zdrowotnej, czyli zespołu osób i instytucji mających za zadanie zapewnić opiekę zdrowotną ludności.
Polski system opieki zdrowotnej oparty jest na modelu ubezpieczeniowym.
Uczestnicy tego systemu to:
- świadczeniobiorcy (pacjenci)
- instytucja ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika (NFZ)
- świadczeniodawcy (podmioty lecznicze)
